Nagrody Marszałka Województwa Dolnośląskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury – w zakresie konserwacji zabytków na rok 2025

5 listopada 2025 r. w Sokołowsku odbyła się uroczystość wręczenia Nagród Marszałka Województwa Dolnośląskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury – w zakresie konserwacji zabytków na rok 2025. Nagrody wręczył Marszałek Województwa Dolnośląskiego Paweł Gancarz oraz Członek Zarządu Województwa Dolnośląskiego Jarosław Rabczenko. Współorganizatorami są Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego i Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu.

Nagrodę w wysokości 10 000 zł otrzymało pięciu opiekunów dolnośląskich zabytków:
– Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. Zarządca renesansowego zamku na wodzie wraz z parkiem i założeniem obronnym w Wojnowicach, gm. Miękinia.
– Edwin Pech, ksiądz proboszcz Parafii Ewangelicko – Augsburskiej Wang w Karpaczu. W 2025 r. świętuje 35 lat posługi i opieki nad zabytkowym kościołem Wang.
– Fundacja Marysieńka. Zarządca zespołu pałacowo-parkowego w Targoszynie, gm. Męcinka, pow. jaworski.
– Zamek Książ Sp. z o.o. Zarządca zespołu pałacowego wraz z parkiem krajobrazowym i palmiarnią w Wałbrzychu.
– Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Apostołów Piotra Pawła w Legnicy (katedralna). Zarządza katedrą legnicką – budowlą gotycką o bogatym wyposażeniu z różnych epok i dużym znaczeniu kulturowym dla społeczności legnickiej.

Wszyscy laureaci nie tylko dbają wzorcowo o zabytki, lecz także prowadzą działalność kulturalno-społeczną oraz promują Dolny Śląsk.

Uroczystości towarzyszyło seminarium pt. Historia, która napędza przyszłość – zabytki w rozwoju gospodarczym gmin i powiatów. Referaty i dyskusje będą dotyczyły problematyki zarządzania zabytkami w regionie.

Nagroda Marszałka Województwa Dolnośląskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury – w zakresie konserwacji zabytków na rok 2025

Nagroda przyznawana jest mn. za:

• Wzorcowo prowadzone prace konserwatorskie, restauratorskie, roboty budowlane,
• Skuteczne pozyskiwanie środków z różnych źródeł na powyższe prace,
• Indywidualny wkład w zachowanie cennego dziedzictwa kulturowego regionu,
• Współtworzenie marki Dolnego Śląska i bycie jego „ambasadorem”, – Wieloletnią pracę na rzecz zabytków i wytrwałość w kolejnych etapach prac,
• Działania edukacyjne, kulturalne i promocyjne w różnych obszarach,
• Ciekawe pomysły na wykorzystanie zabytkowych budowli i ich otoczenia,
• Tworzenie nowych funkcji, przywracanie życia obiektom zrujnowanym,
• Aktywizację lokalnych społeczności: zabytki stają się alternatywnym centrum kultury,
• Stworzenie przestrzeni dla wymiany doświadczeń w zakresie ratowania dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska

Opis działalności laureatów Nagrody Marszałka Województwa Dolnośląskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury – w zakresie konserwacji zabytków na rok 2025

Laureaci prowadzą aktywną działalność kulturalną związaną z promocją zabytków, regionalnego dziedzictwa kulturowego oraz aktywizują lokalne społeczności.Wyróżniają się także dbaniem o pamięć historyczną i dziedzictwo materialne oraz niematerialne Dolnego Śląska.

Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. Zarządca renesansowego zamku na wodzie wraz z parkiem i założeniem obronnym w Wojnowicach, gm. Miękinia. Nagroda 10 000 zł;

Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu, znane też pod skróconą nazwą KEW, powstało w 2001 roku z inicjatywy legendarnego Kuriera \z Warszawy, wieloletniego dyrektora polskiej sekcji Radia Wolna Europa. Współzałożycielami fundacji byli: Województwo Dolnośląskie, Miasto Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Dom Spotkań im. Angelusa Silesiusa, Stowarzyszenie na Rzecz Kultury Europejskiej i Fundacja Krzyżowa.

KEW ma na celu przede wszystkim zbliżenie między narodami Polski, Litwy, Ukrainy, Białorusi i Mołdawii oraz prowadzenie działań na rzecz rozwoju kultury i ochrony praw człowieka.

KEW jest wydawcą dwóch czasopism: „Nowa Europa Wschodnia” i „New Eastern Europe”, ważnym ośrodkiem przekładu literackiego, działa jako instytucja ekspercka, partner wielu instytucji międzynarodowych i polskich z obszaru polityki zagranicznej. Dwunastoosobowy zespół pracuje we Wrocławiu, w Wojnowicach, Krakowie, Warszawie i Hajnówce. Fundacja jest finansowana z grantów, dotacji, darowizn, 1,5% podatku oraz przychodów ze sprzedaży książek i czasopism.

KEW zarządza zespołem zamkowo-parkowym w Wojnowicach koło Wrocławia. Fundacja przeniosła tam swoją siedzibę w 2014 roku i od tego momentu Wojnowice są ważnym ośrodkiem polskiej i europejskiej myśli o sprawach wschodnich, tu odbywają się opiniotwórcze konferencje eksperckie, między innymi Polska Polityka Wschodnia, oraz dwustronne formaty polityczne dotyczące Europy Wschodniej: polsko-niemiecki, polsko-francuski, polsko-holenderski i polsko-czeski. Wręczana przez KEW, Ossolineum, Uniwersytet Wrocławski i Miasto Wrocław Nagroda Jana Nowaka-Jeziorańskiego przyciąga do Wojnowic wiele wybitnych osób, na przykład Joachima Gaucka, działaczki Stowarzyszenia Memoriał (laureatki pokojowej Nagrody Nobla).

Wojnowice są ośrodkiem rezydencyjnym dla twórców, obecnie przeważnie pisarzy i tłumaczy literackich. Fundacja przewodniczy Europejskiej Sieci Domów Rezydencyjnych. W wojnowickim parku odbywają się wydarzenia literackie, czytania literatury i festiwale. KEW zgromadził w zamku bogatą bibliotekę.

W zamku regularnie odbywają się koncerty i wystawy. Swoją siedzibę ma tu zespół Schola Gregoriana Silesiensis. Co roku w lipcu setki ludzi przyjeżdżają do Wojnowic na turniej rycerski.

KEW bardzo blisko współpracuje z lokalną społecznością, tutejszym kołem gospodyń i gospodarzy wiejskich oraz ze Stowarzyszeniem Przyjaciół Wojnowic „Podzamcze”. Przestrzenie zamku są bezpłatnie udostępniane miejscowym inicjatywom pozarządowym. Zamkiem zarządza powołana w tym celu spółka, prowadzi też działalność gastronomiczną i noclegową.

Od dziesięciu lat KEW konsekwentnie pozyskuje z wielu źródeł środki na konserwację Zamku na Wodzie w Wojnowicach. Do tej poru udało się zainstalować system ochrony przeciwpożarowej, przeprowadzić konserwację dwóch polichromii stropowych, zakonserwować większość więźby dachowej, odnowić dziedziniec i przeprowadzić remont węzłów kanalizacyjnych. Obecnie największym wyzwaniem jest rewitalizacja zespołu folwarcznego i kilkuhektarowego parku. Planowane jest założenie drugiego co do wielkości w Polsce muzeum zegarów słonecznych.

Edwin Pech, ksiądz proboszcz Parafii Ewangelicko – Augsburskiej Wang w Karpaczu. W 2025 r. świętuje 35 lat posługi i opieki nad zabytkowym kościołem Wang. Nagroda 10 000 zł;

Ks. prob. Edwin Pech (ur. 5 stycznia 1960 r. w Gajówce) jest duchownym Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP, proboszczem Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Wang w Karpaczu. Ordynowany w 1986 roku, od 1990 roku związany jest z parafią Wang, a w 1992 roku został jej proboszczem. Od ponad trzech dekad łączy posługę duszpasterską z troską o jedno z najcenniejszych dzieł architektury drewnianej w Polsce – średniowieczną Świątynię Wang, przeniesioną z Norwegii do Karpacza w latach 1842–1844.

Głównym obszarem jego działalności jest opieka nad zabytkiem oraz zarządzanie parafią, która pełni równocześnie funkcję miejsca kultu, centrum duchowego, kulturalnego i edukacyjnego. Ks. Pech nadzoruje prace konserwatorskie, koordynuje projekty związane z ochroną konstrukcji drewnianej świątyni i dba o zachowanie jej pierwotnego charakteru przy dostosowaniu do potrzeb współczesnych użytkowników i licznych odwiedzających.

Pod jego kierunkiem parafia uczestniczyła w projektach transgranicznych, m.in. w programie Via Sacra, łączącym najcenniejsze obiekty sakralne regionu. W ramach programu realizowano działania bezpośrednio dotyczące Świątyni Wang – rewitalizację, zabezpieczenie konstrukcji drewnianej, prace konserwatorskie oraz promocję dziedzictwa. Działania te łączyły troskę o zabytkową substancję z koncepcją miejsca otwartego, łączącego ochronę dziedzictwa z edukacją i turystyką. Dzięki jego inicjatywom Świątynia Wang stała się symbolem dialogu, spotkania kultur i świadectwem żywego dziedzictwa – przestrzenią, która inspiruje i służy współczesnym ludziom.

W ramach zarządzania zabytkiem ks. Pech rozwija działalność kulturalną i edukacyjną: organizuje koncerty organowe i muzyki kameralnej, sprawuje opiekę duchową i organizacyjną nad Chórem Ekumenicznym oraz inicjuje wydarzenia artystyczne. Parafia prowadzi też działalność charytatywną i medyczną – od ponad 20 lat organizuje certyfikowane kursy resuscytacji. W sferze turystycznej dba o profesjonalne udostępnianie obiektu, zapewniając informację i zaplecze dla odwiedzających. Świątynia Wang jest dziś jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Dolnego Śląska, a jej doskonały stan zachowania to efekt wieloletniej, konsekwentnej troski proboszcza, Rady Parafialnej i współpracowników.

Ks. Edwin Pech angażuje się także w prace ogólnokościelne – był zastępcą Biskupa Diecezji Wrocławskiej, członkiem Konsystorza oraz wiceprezesem Rady Synodalnej Synodu Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP. W jego działalności duchowej i organizacyjnej łączą się pasja, profesjonalizm i głęboka świadomość wartości dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska.

Fundacja Marysieńka. Zarządca zespołu pałacowo-parkowego w Targoszynie, gm. Męcinka, pow. jaworski. Nagroda 10 000 zł;

Fundacja Marysieńka rozpoczęła swoją działalność w 2019 roku z inicjatywy Marii i Łukasza Jurków. Powołanie fundacji było odpowiedzią na potrzebę ratowania dziedzictwa kulturowego Dolnego Śląska, ze szczególnym uwzględnieniem Zespołu Pałacowo-Parkowego w Targoszynie.

Fundacja Marysieńka koncentruje swoje działania na ratowaniu dolnośląskich zabytków oraz przywracaniu im dawnej świetności i funkcji społecznych. Celem rewitalizacji obiektów historycznych jest przekształcanie ich w ośrodki kulturalne i społeczne. Misją fundacji jest więc nie tylko fizyczna odbudowa, ale także tchnięcie nowego życia w zabytkowe przestrzenie, aby służyły lokalnej społeczności i promowały kulturę.

Centralnym punktem działań Fundacji jest obecnie rewitalizacja XIX-wiecznego pałacu w Targoszynie. Ten neorenesansowy obiekt, otoczony 10-hektarowym, zabytkowym parkiem, był przez dziesięciolecia zaniedbany i popadał w ruinę. Fundacja, która od 2020 roku opiekuje się zabytkiem, podjęła się rewitalizacji parku i kompleksowej odbudowy pałacu, zaczynając od pilnych prac zabezpieczających, takich jak remont dachu, który chroni wnętrza przed dalszymi zniszczeniami.

Na terenie parku, tuż przy pałacu, rośnie ponad 300-letni platan, nazywany Platanem Miłości, który II miejsce w ogólnopolskim konkursie Drzewo Roku 2024.

W przyszłości pałac i park w Targoszynie oraz towarzyszące im zabudowania gospodarcze mają stać się nie tylko siedzibą Fundacji, ale też unikatowej na skalę światową instytucji, jaką jest Instytut Dzieł Utraconych. To autorski pomysł prezesa Fundacji Łukasza Jurka, który postanowił w nietypowej formie ocalić od zapomnienia dzieła sztuki zaginione podczas II wojny światowej. Inicjatywa wiąże się z odtwarzaniem kopii tych dzieł i eksponowaniem ich w Galerii Dzieł Utraconych. Na jej potrzeby zaaranżowano najmniej zniszczoną salę targoszyńskiego pałacu. Dzieła można oglądać w trakcie różnych wydarzeń organizowanych przez Fundację. W planach jest także digitalizacja odtworzonych dział i stworzenie w przyszłości wirtualnej galerii, w której obrazy dostępne dziś w sieci tylko w formie czarno-białych zdjęć odzyskają kolor, stając się międzynarodową galerią dzieł, których być może już nigdy nie da się fizycznie odzyskać, ale można podziwiać ich kopie, starannie wykonane przez artystów w tym Roberta Kuklę, świdnickiego artystę, z którym Fundacja współpracuje.

Inicjatywą Marii i Łukasza Jurków jest też Ośrodek Rehabilitacji i Terapii Hipokrates, który znajdzie swoją siedzibę w pałacu oraz otaczającym go parku Celem jest stworzenie miejsca, które wykorzystując różne rodzaje terapii będzie wspierać dobrostan psychofizyczny dzieci, młodzieży i dorosłych. Fundacja planuje realizować zajęcia terapeutyczne z udziałem zwierząt (m.in. dogoterapia, alpakoterapia) i drzew (sylwoterapia), jednak główną osią tej części działalności będzie arteterapia. Ma to na celu połączenie dziedzictwa kulturowego z działalnością na rzecz rozwoju społeczeństwa, tworząc miejsce, gdzie sztuka i historia, z pomocą natury, wspierają proces leczenia i rozwoju.

Realizowana właśnie rewitalizacja pałacu i parku oraz zabudowań folwarcznych, w których powstaną restauracja i pensjonat, ma na celu przyciągnięcie większej liczby turystów. To przyczyni się do rozwoju lokalnej gospodarki i promocji małej, położonej na uboczu wsi Targoszyn oraz całego regionu jako atrakcyjnych miejsc do odwiedzenia.

Inicjatywa Fundacji to także ożywienie postaci z lokalnej legendy – Marysieńki. Inspiracja historią młodej Polki związanej w przeszłości z pałacem zaowocowała oryginalną komunikacją w mediach społecznościowych prowadzoną przez ducha Marysieńki. W ramach inicjatywy powstaje także seria „Przygody Marysieńki”, która łączy współczesność, fakty historyczne i odrobinę fikcji, opowiadając historię Targoszyna i zespołu pałacowo-parkowego. Przygody można śledzić na blogu fundacji, a ich pierwsza część została wydana w formie komiksu.

Zamek Książ Sp. z o.o. Zarządca zespołu pałacowego wraz z parkiem krajobrazowym i palmiarnią w Wałbrzychu. Nagroda 10 000 zł.

Zamek Książ w Wałbrzychu Sp. z o.o. jest kluczowym podmiotem zarządzającym jednym z najwspanialszych zabytków Dolnego Śląska – kompleksem zamkowo-parkowym Książ. Jako spółka należąca w całości do Gminy Wałbrzych, odgrywa istotną rolę w ochronie dziedzictwa kulturowego regionu, łącząc tradycję z nowoczesnymi formami działalności. Misja spółki polega na otoczeniu kompleksową opieką materialnych i niematerialnych świadectw dziedzictwa zespołu zamkowo-parkowego Książ, zaspokajając przy tym potrzeby społeczności lokalnej, ale i szerzej – międzynarodowej – w zakresie kultury, turystyki oraz ochrony zabytków. Spółka została założona 1 czerwca 1991 roku, początkowo pod nazwą Przedsiębiorstwo „Zamek Książ” Spółka z o.o. Od tego czasu nieprzerwanie zarządza kompleksem książańskim, co oznacza ponad 30 lat aktywności.

Głównym profilem działalności spółki jest bieżące zarządzanie, ochrona i utrzymanie w należytym stanie kompleksu zamkowo-parkowego Książ, które to działania finansuje z własnych, wypracowanych zysków oraz pozyskiwanych dotacji celowych. Działania spółki w zakresie prac konserwatorskich zostały docenione honorowym wyróżnieniem Generalnego Konserwatora Zabytków, który nadał mu tytuł „Zabytek zadbany” w 2022 roku. Finansowane przez spółkę badania naukowe pozwoliły na wydobycie kontekstu historycznego zamku, a także jego wybitnych walorów artystycznych, które dostarczyły argumentów przedstawionych we wniosku o nadanie statutu Pomnika Historii. Został on nadany rozporządzeniem Prezydenta RP z dnia 31 lipca 2025 roku.

Jako trzeci co do wielkości zamek w Polsce i największy na Dolnym Śląsku, wymaga prowadzenia stałych prac konserwatorskich. W ostatnich latach zrealizowano m.in. następujące prace: konserwacja elewacji oraz detalu kamiennego Dziedzica Honorowego; rewaloryzacja Budynku Bramnego; remont konstrukcji dachu i prace konserwatorskie oficyn; kompleksowa rewaloryzacja na cele wystawienniczo-turystyczne trzeciego piętra zamku oraz Mauzoleum Hochbergów; przywrócenie historycznego, ceramicznego pokrycia dachów; rekonstrukcja prywatnych apartamentów księżnej Daisy czy uruchomienie podziemnej trasy turystycznej. W styczniu 2025 roku rozpoczęto największe od 50 lat prace rewaloryzacyjne wnętrz amfilady barokowej. Dzięki wsparciu finansowemu UMWD przeprowadzono już prace konserwatorskie bogato zdobionego stropu barokowego i przystąpiono do kolejnego etapu.

Spółka prowadzi szeroki zakres działań kulturalnych, oświatowych, społecznych  i turystycznych. Oferuje zwiedzanie indywidualne i grupowe, dzienne oraz nocne, z audioguidami (w tym w polskim języku migowym dla osób niesłyszących z audiodeskrypcją). Działalność kulturalna obejmuje festiwale (m.in. słynny Festiwal Kwiatów i Sztuki), wystawy, czy pokazy filmowe. Dział Muzealno-Edukacyjny Zamku realizuje projekty naukowe, w tym publikacje, konferencje, wystawy, a także wdraża bogatą ofertę edukacyjną dla szkół. Spółka angażuje się także w działalność społeczną – razem z Fundacją Księżnej Daisy von Pless organizuje doroczną Galę Ambasadora Wałbrzycha, z której dochód przeznacza na cele charytatywne. Wspiera także sport, będąc sponsorem drużyny Górnik Zamek Książ Wałbrzych. W ramach współpracy z Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Narodowym w Poznaniu – oraz najnowszej – z Muzeum Narodowym w Warszawie, do zamku wracają dzieła sztuki utracone podczas II wojny światowej i tuż po jej zakończeniu.

Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Apostołów Piotra Pawła w Legnicy (katedralna). Zarządza katedrą legnicką – budowlą gotycką o bogatym wyposażeniu z różnych epok i dużym znaczeniu kulturowym dla społeczności legnickiej. Nagroda 10 000 zł.

Średniowieczna katedra z bogatym wystrojem z różnych epok znajduje się w samym centrum Legnicy. Parafia Katedralna od lat podejmuje intensywne działania zmierzające do przywrócenia świetności budowli. Z sukcesem pozyskiwane są środki krajowe (budżet Województwa Dolnośląskiego, Ministerstwo Kultury, Wojewódzki Konserwator Zabytków) na prace remontowe zarówno w obrębie konstrukcji, jak i przy wystroju wnętrza. Najważniejszą inwestycją ostatnich lat jest przystąpienie do kompleksowej konserwacji wież oraz detali architektonicznych i epitafiów z piaskowca. Katedra jest nie tylko ważnym miejscem na mapie Legnicy, lecz także świadectwem wielowiekowej historii. Na murach zewnętrznych oraz w kaplicach bocznych znajdują się liczne epitafia mieszczan i szlachty – ważnych osobistości legnickich. W 2025 r. podczas remontu północnej wieży Katedry r odnaleziono kapsułę czasu zawierającą dokumenty z poprzednich epok – datowane od XVII do XIX wieku.

To jeden z najważniejszych zabytków Dolnego Śląska i zarazem główna świątynia diecezji legnickiej. Dziś Katedra jest nie tylko miejscem kultu religijnego ale także świadkiem historii i przestrzenią kultury. Odbywają się tu koncerty organowe, wystawy oraz wydarzenia upamiętniające ważne daty i postaci dla miasta i diecezji. Świątynia jest dostępna dla turystów i pielgrzymów. Przewodnicy chętnie oprowadzają turystów po katedrze legnickiej.

Niezwykła uczta muzyczna czekała na tych, którzy zdecydowali się przybyć w niedzielę  19 września 2021 do katedry. Odbyła się premiera oratorium pt. „Modlitwa Kościoła”.

Muzykę do niego napisał Daniel Dziuda, zaś słowa wyszły spod pióra Adriana Michała Sielickiego.

– Oratorium „Modlitwa Kościoła” jest dwojakie w swojej treści. Z jednej strony odnosi się do konkretnego budynku sakralnego – kościoła, legnickiej katedry, jej przestrzeni, ołtarzy, obrazów. Z drugiej jednak strony, jest próbą oddania treści niezliczonych modlitw zanoszonych od blisko siedmiuset lat przez wierzących w Chrystusa, przez Kościół w sensie dosłownym – tłumaczył autor tekstu.

Poszczególne fragmenty utworu nawiązują do konkretnych elementów wyposażenia wnętrza katedry: ołtarz (fragment Eucharystia – Chleb życia), ambona (Słowo życia), figury świętych Piotra i Pawła (Concordia Apostolorum), Strażniczka Naszej Nadziei (obraz Matki Bożej z Nadwornej).

I wyśpiewał zespół wokalny Cantus Mirabilis wraz z zespołem smyczkowym Sonus Animae pod dyrekcją Daniela Dziuda.