Andrzej Tobis A–Z (10 lat po premierze)
A–Z (10 lat po premierze) będzie synkretyczną prezentacją trwającego od 2006 roku cyklu Andrzeja Tobisa A–Z (Gabloty edukacyjne), w której połączone zostaną wszystkie dotychczasowe sposoby jego funkcjonowania: układ alfabetyczny (słownikowy), synteza całości ułożona w osobisty opis świata, gabloty w układzie kategorii subiektywnych.
Projekt A–Z trwa od ponad dziesięciu lat, a inspiracją do jego rozpoczęcia był słownik Bildwörterbuch Deutsch und Polnisch (Słownik ilustrowany języka niemieckiego i polskiego), wydany w 1954 roku w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Jak każdy tego typu słownik, był on próbą holistycznego opisania świata. Niektóre użyte w nim kategorie są z dzisiejszego punktu widzenia zaskakujące lub zupełnie zdezaktualizowane, brzmią absurdalnie, są intrygującym świadectwem minionej epoki. Translatorskie błędy i archaizmy dodatkowo wzmagają poczucie zawieszenia funkcjonalności i sensu oryginalnego Słownika.
Praca Andrzeja Tobisa podporządkowana jest kilku zasadom. Zdjęcia mogą być wykonane tylko na terenie Polski, napotkane osoby lub obiekty/okoliczności nie mogą być aranżowane, a postać końcowa (nieprzetworzona fotografia) opatrzona jest oryginalnym polskim i niemieckim hasłem, z sygnaturą zaczerpniętą z indeksu oryginalnego Słownika.
Do tej pory artysta odnalazł wizualne reprezentacje dla ponad 700 haseł (słownik zawiera kilkanaście tysięcy definicji). Taka liczba fotografii stworzyła w całym swym zbiorze rodzaj „języka”, gdzie każda praca jest pojedynczym słowem-pojęciem, a w wyniku zestawienia tak powstałych „słów” pojawia się możliwość tworzenia wizualno-językowych metafor.
A–Z to złożony, subiektywny obraz rzeczywistości, podróż oparta na intuicji i podążaniu za przypadkiem, podczas której obiegowe prawdy i standardowe znaczenia zwodzone są przez podmiotowe, indywidualne „czytanie” przestrzeni. Hasła z oryginalnego słownika pełnią funkcję ważnego impulsu oraz wstępnego narzędzia do rozpoznana terenu i intuicyjnej kreacji. Całość działania koncentruje się bowiem na odsłanianiu sensów, ukrytych pod skostniałym systemem narzuconej retoryki języka.
W procesie klasyfikacji językowej każdy obiekt czy sytuacja staje się żywym organizmem, odsłaniającym mnogość swoich znaczeń. Z jednej strony katalogujemy świat, z drugiej zaś – zniekształcamy obrazy czasu i miejsca, nakładając na nie klisze swojej osobowości: prywatnych wspomnień, sentymentów. Fotografie Andrzeja Tobisa to indywidualne, wieloznaczne byty, które w towarzystwie kolejnych układają się w nieskończone ciągi znaczeniowe. Całość pracy to rodzaj złożonego „organizmu” językowego, namnażającego swoje treści w zależności od kontekstu, sąsiedztwa i miejsca prezentacji.
To właśnie język jest kluczem do interpretacji cyklu A–Z Andrzeja Tobisa, kompulsywnej i niekończącej się opowieści o świecie i jego wielowarstwowości, o obiektach i przestrzeniach niedookreślonych, niejednoznacznych. Artysta gra z obrazem, symbolem, zagadką, ale dowcip zawsze podbudowany jest jego wrażliwością, wnikliwością, czasem obserwacją socjologiczną. W fotografiach Tobisa odnajdujemy rozpoznawalne cienie minionej epoki – jedne trwają wbrew zdrowemu rozsądkowi, inne powoli rozpływają się we współczesności. Z drugiej strony, świat ten jawi się jak zainscenizowana, nierealna przestrzeń zdarzeń, celowo stworzona z absurdalnych zestawień. Świadomość braku ingerencji artysty w napotkane sytuacje sprawia jednak, że śmiech i dowcip zmieniają się w gorzką konstatację.
Specjalnie na wrocławską wystawę A–Z (10 lat po premierze), w październiku 2017 roku, wydana zostanie publikacja Poezja A–Z. Jak zapowiada autor:
Postanowiłem sprawdzić, czy zgromadzony dotychczas materiał można potraktować tak, jakby był on rodzajem języka, zbiorem słów. I czy da się przy pomocy tych słów wypowiedzieć jakąś dodatkową treść. Mam od jakiegoś czasu wrażenie, że po przekroczeniu pewnej masy krytycznej, zgromadzone słowa zaczynają ciążyć ku sobie, zaczynają żyć swoim życiem, łączą się w niekontrolowane grupy i ciągi. Chciałbym nad tym trochę zapanować, ale może będzie to wyglądało jak poddanie się jakimś falom, wizualno-językowemu nurtowi. Termin „poezja” proszę traktować umownie, może nawet ironicznie. Czasem oczywiście pojawi się coś co wydaje mi się mieć ciężar. Ten eksperyment bardzo mnie pociąga. Prace ułożone zostaną w szereg wizualnych „wierszy”. Mimo odrębności poszczególnych „utworów” w publikacji jako całości wyczuwalny będzie rodzaj narracji podobny do narracji występującej w tomiku poezji. W tej nowej metodzie prezentacji, podobnie jak w poezji klasycznie rozumianej, najważniejsze będzie to, co pojawi się między słowami – we wzajemnej ich relacji.
Autorką wstępu do Poezji A–Z będzie Magdalena Heydel, wybitna tłumaczka literatury języka angielskiego.
Agnieszka Chodysz-Foryś
Współpraca kuratorska | curatorial cooperation:
Agnieszka Chodysz-Foryś
Organizator| Organizer:
Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu — Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego
Centre for Cultur and Art in Wrocław — Cultural Institution by the Government of the Lower Silesian Region
Mecenat | Patronage:
Cezary Przybylski — Marszałek Województwa Dolnośląskiego | Marshal of the Lower Silesian Region
Projekt dofinansowany jest ze środków Samorządu Województwa Dolnośląskiego | The project is subsidized by the Government of the Lower Silesia Region
Patroni medialni | Media Patrons:
Magazyn Szum, doc! photo magazine, Fotoblogia.pl, miesięcznik Odra, DOKiS.pl, TVP 3 Wrocław, Radio Wrocław, Radio Wrocław Kultura, Radio Ram
Andrzej Tobis: A–Z (Ten Years after the Premiere)
A–Z (Ten Years after the Premiere) is going to be a syncretic presentation of Andrzej Tobis’ cycle A–Z (Educational Cabinets), started in 2006; the show unites all forms the project has assumed over the years: alphabetical (dictionary) order, a synthesis of the whole as a private view of the world, cabinets arranged according to subjective categories.
Inspired by the Bildwörterbuch Deutsch und Polnisch (German–Polish Picture Dictionary), published in East Germany in 1954, the A–Z project has been running for over ten years. Like any other dictionary of this kind, it constitutes an attempt to depict the world in its entirety. Some of the categories in it may appear astounding or completely outdated today; they seem absurd or amount to an intriguing illustration of a past epoch. Errors in translation and archaisms heighten the impression that the practical aspect and the sense of the original Bildwörterbuch have been suspended.
Andrzej Tobis’ work follows a number of rules. Photographs are taken exclusively in Poland, portrayed people or objects/events are never arranged, and the final result (unprocessed photograph) is accompanied by the original Polish and German entry with the caption from the original index.
So far, the artist has found representations for more than 700 entries (the dictionary contains between ten and twenty thousand definitions). The photographs form a peculiar ‘language’, with every single piece as a single word/concept; as a result, this collection of ‘words’ opens up a possibility of creating visual/linguistic metaphors.
A–Z is a complex and personal picture of reality, a journey based on intuition and chance, when popular truths and standard meanings are bluffed by subjective, individual ‘reading’ of space. Entries from the original dictionary provide a vital impulse and a preliminary instrument for a reconnaissance of the terrain and intuitive creation. The project in its entirety is focused on uncovering senses, hidden underneath the calcified system of enforced rhetoric.
In the process of linguistic classification every object or situation becomes a living organism, revealing the diversity of its content. We catalogue the world on the one hand and, on the other, we deform the images of time and place, imposing clichés of our own personality upon them: private memories or sentiment. Andrzej Tobis’ photographs are individual equivocal creatures, coming together to form never-ending semantic sequences. The work as a whole is a complex linguistic ‘body,’ with its content proliferating in relation to context, surroundings and place of exposition.
It is language indeed that is the key to interpreting Andrzej Tobis’ A–Z cycle, a compulsive and endless story of the world and its many layers, objects and spaces which have not been fully clarified and remain ambiguous. The artist plays a game with the image, the symbol, the riddle, but his wit is always lined with sensitivity, insight, also sociological observations at times. In Tobis’ pictures we discover familiar shadows of the past era – some persist against common sense, others dissolve in the present day. On the other hand, this world looks like a staged, unreal scene of events, intentionally created of absurd combinations. Awareness of the fact that the artist does not interfere with the situations he comes across makes laughter and jest turn into bitter conclusions.
In October 2017, to coincide with the Wrocław show A–Z (Ten Years after the Premiere), a book titled Poetry A–Z will be published. The author says:
I’ve decided to find out whether the material I’ve gathered can be treated as a sort of language, a collection of words. And whether it is possible to express some additional content with these words. For some time now, I’ve had the impression that when critical mass is hit, amassed words begin to lean towards each other, they begin to live a life of their own, connect to form uncontrolled groups and sequences. I’d like to take some control over this, but it may as well seem like I’m yielding to some waves, a visual/linguistic current. The term ‘poetry’ is to be treated arbitrarily, even ironically. There may, of course, be something that seems to me to carry an important message. I am very much attracted to this experiment. The works will be arranged in a sequence of visual ‘poems.’ Despite the separateness of particular ‘pieces,’ a narrative of the kind poetry books have can be sensed in the publication as a whole. In this new method of presentation, like in traditional poetry, the most important thing is hidden between the words – in their mutual relations.
The introduction to Poetry A–Z has been written by Magdalena Heydel, an outstanding translator of English-language literature.
Agnieszka Chodysz-Foryś
Odsłuchaj treść artykułu
