Monografia ma na celu rozpoznanie i przybliżenie odbiorcom różnych aspektów zróżnicowanej twórczości wybitnego, choć nadal niedocenionego wrocławskiego twórcy.

Jurkiewicz był artystą realizującym swoje prekursorskie projekty nieprzerwanie przez ponad pięć dekad. Z wykształcenia był architektem, swoją drogę artystyczną zaczynał jako malarz, niemal natychmiast próbując przekraczać tradycyjnie rozumiane granice tego medium, koncentrując się nie tylko na ostatecznej formie danego obrazu, ale na procesie twórczym, z uwzględnieniem w nim roli przypadku (m.in. praca 4.X.67 – 21:14h).

Uznawany zazwyczaj za jednego z najbardziej interesujących przedstawicieli polskiej sztuki konceptualnej – to jego wystawa była początkiem działalności legendarnej Galerii pod Moną Lizą – był w gruncie rzeczy twórcą bardzo osobnym. „Etykieta” konceptualisty niewiele w istocie mówi o sposobie jego patrzenia na świat, szczególnej wrażliwości, otwartości na zjawiska zachodzące w wielu obszarach rzeczywistości. Jurkiewicz był bowiem niezwykle uważnym obserwatorem świata, wyczulonym na wszystkie jego przejawy zarówno te, które z ludzkiej perspektywy mają skalę makro-, takie jak ruch planet i inne zjawiska astronomiczne, a także mikro-, kiedy koncentrował swoją uwagę na uprawianych przez siebie roślinach oraz drobnych zwierzętach: myszkach i chomikach, które odegrały w jego działalności szczególną rolę.

Od dzieciństwa rozwijał pasję, jaką była astronomia, co przełożyło się na jego sztukę i przejawiło się w powstających od 1972 r. fotografiach, na których Jurkiewicz rejestrował ruch planet, posługując się w tym celu skonstruowanym samodzielnie teleskopem, ustawionym w oknie jego niewielkiego wrocławskiego mieszkania. Mówił o tych realizacjach: Ja się niczym nie trudzę – mówił artysta – ja nic nie zbijam, nie zlecam nawet, jak Robert Morris, wykonania jakichś brył. Po prostu ustawiam teleskop, (…) Jowisz, poruszając się sam zostawia ślad na kliszy.

Wspomniane mieszkanie, z okna którego artysta obserwował gwiazdy, jawi się z perspektywy czasu, jako swoista figura w jego twórczości, miejsce, które było kameralną, niemal intymną sceną dla jego dokamerowych performance (Spadające światło, 1970), a także swoistym laboratorium do prowadzenia wspomnianych obserwacji: astronomicznych, astrofizycznych, botanicznych. Stało się tak w momencie, przypadającym na połowę lat 70., kiedy Jurkiewicz zaczął ograniczać gest artystyczny, sublimując swoje działania niemal tylko do obserwacji i dokumentowania tej obserwacji, jak na przykład w przypadku fotograficznej rejestracji „ruchu” tarczy słonecznej na kuchennej ścianie (Słońce, 1.VII.72). Postawa Jurkiewicza, bliska kontemplacyjnej, była przejawem jego postrzegania codzienności, jako przestrzeni dla wydarzeń i spraw niezwykłych, a jego prace wskazują ten kierunek odbioru świata także innym. Autorem eseju poświęconego temu aspektowi twórczości Jurkiewicza jest Karol Sienkiewicz.

Bardzo istotnym wymiarem jego działalności była uprawa roślin. Ten rodzaj aktywności stał się w pewnym momencie osią jego twórczości – wówczas, kiedy Jurkiewicz porzuca malarstwo czy w ogóle jakąkolwiek „wytwórczość”, powielanie artefaktów takich jak obrazy czy obiekty. Z dzisiejszej perspektywy taka postawa jawi się jako prekursorskie działanie o zabarwieniu ekologicznym – współcześnie wielu artystów podejmuje refleksję nad tym, czy wobec wzmożonej nadprodukcji rzeczy, generowanie nowych „przedmiotów” – czyli dzieł sztuki, nie jest po prostu szkodliwe. Jednocześnie jednak zainteresowanie roślinnym mikrokosmosem artyści przejawiali „od zawsze” – tekst Jakuba Piwowarskiego odnosi się do tego okresu twórczości Jurkiewicza, w którym materią artysty były rośliny, a także sytuuje te prace w kontekście historycznym.

Jurkiewicz przez cały okres swojej działalności artystycznej pisał – były to zarówno teksty o sztuce, dziś nadal współczesne, pełne ważnych spostrzeżeń i tropów, które mogą służyć obecnie do interpretowania jego twórczości, jak również poezja, wydana w 1997 r. w tomie Tylko Jedynie Zawsze. Literacką twórczość Jurkiewicza na potrzeby książki przeanalizował Paweł Polit, który wiele uwagi poświęcił także kluczowym pracom artysty (Schody nieosiągalne, Białe czyste cienkie płótno), tworząc zarówno dla tekstów Jurkiewicza, jak i jego prac wizualnych wspólną perspektywę interpretacji.
Książka jest także próbą analizy działalności Zdzisława Jurkiewicza w kontekście międzynarodowym.

Autorami tekstów do książki są: Marika Kuźmicz, Paweł Polit, Karol Sienkiewicz i Jakub Piwowarski.
Publikacja zawiera także liczne teksty Zdzisława Jurkiewicza, w tym wybór tekstów wcześniej niepublikowanych, teksty Jerzego Ludwińskiego, Leszka Malugi oraz rozmowę Zbigniewa Makarewicza z Aliną Jurkiewicz-Malugą.

Partner spotkania: OP ENHEIM
Partner publikacji: Fundacja Arton

Wydawca: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury oraz Budżetu Województwa Dolnośląskiego.

Patronat honorowy: Cezary Przybylski – Marszałek Województwa Dolnośląskiego

Patronat medialny: TVP Kultura, Radio Wrocław, Radio RAM, Radio Wrocław Kultura, Notes Na 6 Tygodni, Magazyn Szum, Block Magazine, Miesięcznik ODRA, Pismo Artystyczne Format

Book promotion OCCURRENCES. ZDZISŁAW JURKIEWICZ

Date
10 December 2019, 18:00

Place
OP ENHEIM
Plac Solny 4, Wrocław
Salon Herz, fifth floor
Free admission!

Participants
Alina Jurkiewicz, Zbigniew Makarewicz, Paweł Polit

Conducted by
Marika Kuźmicz

We kindly invite everyone to attend the meeting at Salon Herz OP ENHEIM which is going to take place on Tuesday, 10 December 2019 at 18:00, for the first presentation of the monograph Occurrences. Zdzisław Jurkiewicz, published by the Culture and Art Centre in Wrocław.

The monograph aims to define various aspects of the diversified creative output produced by the eminent though underrated artist from Wrocław, and to bring them home to the public.

For more than five decades, Jurkiewicz relentlessly carried out his precursory artistic projects. An architect by profession, he embarked on his artistic career as a painter, almost immediately pushing the limits of the medium as they were traditionally understood, focusing not only on the ultimate form of the painting, but also on the creative process with chance taken into account (e.g. 4.X.67 – 21:14h).

Commonly considered to be one of the most intriguing exponents of conceptual art in Poland – an exhibition of his work marked the beginning of the legendary Galeria pod Moną Lizą – he was in fact a very separate creator. The label ‘conceptual’ fails to explain his approach to the world, his great sensitivity and openness to phenomena occurring in numerous areas of reality. Jurkiewicz was an acute observer of life, highly responsive to all its manifestations, from those perceived by humans as the macroworld – including planetary motion and other astronomic events, to the microworld when he turned his attention to the plants he cultivated and small animals, such as mice and hamsters, which occupied a special position in his work.

He had pursued his passion for astronomy since he was a child, and it found its way into his work – in his photographs, which he would take from 1972 on, Jurkiewicz recorded planetary motion with a telescope he himself constructed and mounted on the window sill at his flat in Wrocław. He commented: I do nothing at all – the artist said – I nail nothing together, I do not even, unlike Robert Morris, have some shapes made. All I do is put up the telescope, (…) Jupiter itself leaves a trace on the film as it moves.

With hindsight, the flat from which the artist observed the stars appears as a feature in his work, an almost intimate scene for his on-camera performances (Spadające światło [Falling Light], 1970), and a laboratory for observing astronomic, astrophysical or botanical phenomena. That happened in the mid-1970s when Jurkiewicz began to diminish his artistic gesture, sublimating his activities to mere observation and documentation of it, for instance in the photographic records of the “motion” of the sun upon the kitchen wall (Słońce, 1.VII.72 [Sun, 1 July 1972]). Akin to a contemplative stance, Jurkiewicz’s attitude reflected his perception of daily life as a space for extraordinary events and matters, and his pieces suggest such approach to others as well. This facet of Jurkiewicz’s work is discussed in Karol Sienkiewicz’s essay.

Cultivating plants was a crucial aspect of his work. At one point, this type of activity became the axis of his practices as he abandoned painting or anything that involved “production,” multiplying artefacts such as paintings or objects. Today, this looks like a precursory ecological approach – many artists believe nowadays that generating new “items” – works of art may be simply harmful, considering intense overproduction of goods. Yet, artists have ‘always’ been interested in the microcosm of plants – Jakub Piwowarski’s essay is devoted to the period in Jurkiewicz’s work when plants constituted for him the artistic matter, and presents the pieces created at the time in a historical context.

Throughout his artistic career Jurkiewicz wrote articles on art which have not lost their topicality, brimming with significant observations and tropes, and helpful for interpreting his oeuvre today, but also poetry, published in a book titled Tylko Jedynie Zawsze [Only Alone Always] in 1997.

Jurkiewicz’s literary output has been examined by Paweł Polit, who has also explored the artist’s key works (Schody nieosiągalne [Unreachable Stairs], Białe czyste cienkie płótno [White Pure Thin Canvas]), providing a new common perspective for interpretation of his visual works and writings.

The book also attempts to analyse Zdzisław Jurkiewicz’s work in the international context.

The book features essays by: Marika Kuźmicz, Paweł Polit, Karol Sienkiewicz and Jakub Piwowarski. It also contains numerous texts by Zdzisław Jurkiewicz, including a selection of unpublished writings, as well as essays by Jerzy Ludwiński, Leszek Maluga and a conversation between Zbigniew Makarewicz and Alina Jurkiewicz-Maluga.

Meeting Partner: OP ENHEIM
Publication Partner: Fundacja Arton

Publisher: Culture and Art Centre in Wroclaw – Cultural Institution by the Government of the Lower Silesian Region

Subsidised by the Ministry of Culture and National Heritage from the Fund for the Promotion of Culture and from the Budget of the Lower Silesian Voivodeship.

Honorary Patron: Cezary Przybylski – Marshal of the Lower Silesian Voivodeship

Media Patrons: TVP Kultura, Radio Wrocław, Radio RAM, Radio Wrocław Kultura, Notes Na 6 Tygodni, Magazyn Szum, Block Magazine, Miesięcznik ODRA, Pismo Artystyczne Format