BACHMANN: Granice niemieckiej różnorodności • ZETKI w bufecie

SZUBARTOWICZ, DYMKOWSKI, ŁUCZAK, BOGACZYK: Świat w matni

Konstelacja geniuszu: MIŁOSZ, CAMUS, EINSTEIN I WEIL • Teatr Polski

CWENARSKI: Malarstwo • Dumała o KAFCE • W świecie STASIUKA

Jubileusz Wratislavii Cantans • 8 Arkusz: Poezja z pocztówek

SPIS TREŚCI 12/2025:

2 ZETKI. POKOLENIE BUFETOWE Z Paulą Pustułką rozmawia Piotr Gajdziński

9 Przemysław Szubartowicz: W MATNI

14 Włodzimierz Bogaczyk: ŚMIERCIONOŚNA MIŁOŚĆ

21 Klaus Bachmann: GRANICE NIEMIECKIEJ RÓŻNORODNOŚCI

30 Wojciech Łuczak: UMIARKOWANA REWOLUCJA W GRANICACH PRAWA

35 Maciej Dymkowski: CZY NADCHODZI SCHYŁEK LIBERALNEGO ZACHODU?

42 Dmytro Błyzniuk: WIERSZE

45 Cynthia L. Haven: KONSTELACJA GENIUSZU: MIŁOSZ, CAMUS,

45 EINSTEIN I WEIL

52 KAFKA: MAGIA PRZEMIANY Z Piotrem Dumałą  rozmawia Łukasz Musiał

59 Almudena Sánchez: WIERSZE

62 Justyna Szumańska: W ŚWIECIE STASIUKA WSZYSTKO PŁYNIE

66 Piotr Florczyk: Z DZIENNIKA

73 Jacek Mączka: WIERSZE

75 Dariusz Bitner: CHEROKEE LANE

83 LITERATURA, CZYLI ŚMIERTELNIE POWAŻNA ZABAWA Z Jerzym Łukoszem

83 rozmawia Ewelina Adamik

87 Rafał Augustyn: HOHES B, NOCHMALS

92 Magdalena Talik: JUBILEUSZ Z WIELKIM ROZMACHEM

96 Patrycja Cembrzyńska: WSZYSTKIEGO Z POWROTEM

102 Marek Śnieciński: CWENARSKI W PAWILONIE CZTERECH KOPUŁ

105 Grzegorz Ćwiertniewicz: AKT TRZECI

105 Kamil Bujny: LEM I METAFORY

110 Marcin Adamczak: JEDNA BITWA PO DRUGIEJ

112 Jan Topolski: OŻYWIANIE KORALOWCÓW

114 Jacek Sieradzki: NA ZŁE CZASY

117 Hubert Klimko-Dobrzaniecki: KARTKA Z DZIENNIKA

118 Mariusz Urbanek: MEL, KASIA I BOGURODZICA

NAD KSIĄŻKAMI

120 Jarosław Petrowicz: GDZIE JESTEŚ, PIOTRUSIU?

121 Kamil Figas: W OPARACH DYMU

124 Ryszard Biberstajn: MIĘDZY PEWNOŚCIĄ I WĄTPIENIEM

125 Zofia Tarajło-Lipowska: WIELOGŁOS RODZINNY

127 Jacek Sieradzki: AJ BAJ BAJ…

132 W OFICYNIE

133 POCZTÓWKI LITERACKIE KAROLA MALISZEWSKIEGO

134 SYGNAŁY: LABIRYNT W SŁUBICACH, KUŹNICKI, CDn

141 WERNISAŻE

142 INFORMACJE, KOMENTARZE

145 8 Arkusz: SŁOWA POBIERANE Z ZIEMI

Odrę można czytać także online: na www.e-kiosk.pl i www.nexto.pl

Scena Ukraińska, pod artystyczną opieką niezależnego teatru GAS, rozpoczęła swoją działalność w 2023 roku przy Instytucie Grotowskiego we Wrocławiu. Prezentuje dorobek ukraińskich artystek i artystów w obszarze teatru i sztuk performatywnych. Bezpośrednią inspiracją dla powołania Sceny Ukraińskiej była przymusowa emigracja ukraińskich artystów spowodowana pełnoskalową inwazją Rosji na Ukrainę w 2022 roku i systematycznym niszczeniem ukraińskiej kultury. Językiem sceny będzie ukraiński, ale wszystkie spektakle, warsztaty i performanse będą oferować napisy w języku polskim. Dzięki temu scena jest miejscem spotkania wrocławskich społeczności, a także wzmocnia głos mniejszości ukraińskiej w mieście. Ambicją sceny w pierwszym sezonie działalności było stworzenie warunków do rozpowszechniania współczesnej, młodej i niezależnej sztuki ukraińskiej, a tym samym umożliwienie przebywającym na emigracji artystkom i artystom zachowania i kultywowania tożsamości narodowej.

Zapraszamy do kontaktu wszystkich artystów i aktywistów zainteresowanych współtworzeniem Sceny Ukraińskiej: teatrgas.ua@gmail.com

Ми створюємо вистави надихаючись нашими друзями – митцями і мисткинями, захисницями і захисниками всіх професій, котрі щодня обороняють нас на фронті і дають нам можливість виступати в Європі без російських ракет.
Софія Оніщенко, незалежний театр GAS

Українська сцена під художнім керівництвом незалежний театр GAS, що розпочала свою діяльність у 2023 році в Інституті Гротовського у Вроцлаві, представлятиме досягнення українських митців у галузі театрального та перформативного мистецтва. Безпосереднім натхненням для створення української сцени стала вимушена еміграція українських митців, спричинена повномасштабним вторгненням Росії в Україну у 2022 році та систематичним знищенням української культури. Мовою сцени буде українська, але всі вистави, майстер-класи та перформанси будуть супроводжуватися субтитрами польською мовою. Таким чином, сцена має потенціал стати місцем зустрічі спільнот Вроцлава та зміцнити голос української меншини в місті. Амбіція сцени у своєму першому сезоні роботи полягає у створенні умов для поширення сучасного, молодого та незалежного українського мистецтва, що дозволить митцям у еміграції зберігати та культивувати свою національну ідентичність.

Запрошуємо до контакту всіх артистів і активістів зацікавлених спільним будування української сцени. Електронна пошта: teatrgas.ua@gmail.com

PROGRAM 2025:

11–12.12.2025, Jutro 10 lat temu | Завтра 10 років тому
Spektakl niezależnego teatru GAS | Вистава незалежного театру GAS
W ramach Sceny Ukraińskiej | У рамках Української Cцени
Czytaj więcej

8.12.2025, Rola teatru ukraińskiego w Polsce: niezależny teatr GAS we Wrocławiu | Роль українського театру в Польщі: незалежний театр GAS у Вроцлаві
Wykład Zofii Możnej | W ramach Sceny Ukraińskiej
Лекція Зофіі Можней | В рамках Української сцени
Czytaj więcej

30.11.2025, Antologia | Антологія
Spektakl niezależnego teatru GAS |театральна вистава незалежного театру GAS
W ramach Sceny Ukraińskiej | У рамках Української Cцени
Czytaj więcej

17.11.2025, Eksperymenty i mistyfikacje w literaturze ukraińskiej | Літературні експерименти та містифікації з України
Wykład Macieja Piotrowskiego | W ramach Sceny Ukraińskiej
Лекція Мацея Пьотровського | У рамках Української Cцени
Czytaj więcej

7.11.2025, Pieśń/ciało
Warsztaty wokalne prowadzone przez Marinę Mashtaler |  Вокальна майстерня Маріни Машталер
W ramach Sceny Ukraińskiej | В рамах Української Сцени
Czytaj więcej

13.10.2025, Nowatorstwo twórczości Łesia Kurbasa | Новаторство творчості Леся Курбаса
Wykład Sofii Onishchenko | Лекція Софії Оніщенко
W ramach Sceny Ukraińskiej | У рамках Української Cцени
Czytaj więcej

11 i 12.10.2025, Słodko-kwaśny | Кисло-солодкий
Spektakl niezależnego teatru GAS | Вистава незалежного театру GAS
W ramach Sceny Ukraińskiej | У рамках Української Cцени
Czytaj więcej

Organizator:
Instytut im. Jerzego Grotowskiego

Magia Świąt w Legnicy powraca! Już w dniach 12-14 grudnia Rynek Legnicki zamieni się w centrum świątecznej radości i tradycji. Legnicki Jarmark Świąteczny to miejsce pełne atrakcji, które zachwycą zarówno najmłodszych, jak i dorosłych. Kolorowe stoiska, pachnące grzańcem, regionalne smaki, rękodzieło oraz bogaty program artystyczny tworzą niezapomnianą atmosferę. To idealna okazja, aby wspólnie z rodziną i przyjaciółmi poczuć klimat zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia. Sprawdź harmonogram i odwiedź nas w tym przedświątecznym czasie.

Od piątku do niedzieli będzie można odwiedzić stoiska oferujące rękodzieło, dekoracje, regionalne smaki, naturalne produkty oraz świąteczne prezenty.

Nie przegapcie tej magicznej okazji, aby poczuć prawdziwego ducha świąt w Legnicy. Zapraszamy na jarmark i życzymy wspaniałych wspomnień!

„Amatorki” to spektakl o uwikłaniu w stereotypy. Wszyscy bohaterowie to jakby zrobione według matrycy produkty zbiorowego „bez-myślenia” – chętnie wchodzą w role, w których funkcjonowali i funkcjonują ich rodzice czy dziadkowie, dziedzicząc wiele traum pokoleniowych.

„Kobiety wychodzą często za mąż lub giną w inny sposób” – tak o bohaterkach „Amatorek” pisze noblistka Elfriede Jelinek. Opisując równoległe historie trzech kobiet – Brigitte, Pauli i Susi – Jelinek dokonuje analizy relacji damsko-męskich przedstawionych jako pole walki i przemocy. Relacje między kobietami i mężczyznami budowane są na zasadach biznesowych kontraktów. Kobieta od mężczyzny chce pieniędzy, bezpieczeństwa materialnego, dziecka i nazwiska, co ma niejako usankcjonować ją jako kobietę i pozwolić jej przyjąć określoną rolę w społeczeństwie – żony i matki. Mężczyzna od kobiety oczekuje przyjemności cielesnych, usługiwania i niemalże niewolniczej pracy. On stosuje wobec niej przemoc – ona odpłaca mu się podstępem.

Jedna z bohaterek walczy na śmierć i życie o zapewnienie sobie odpowiedniego statusu społecznego, wyjście z biedy, porzucenie znienawidzonej pracy, podczas gdy druga naiwnie marząc o „miłości przenoszącej góry”, nabiera się na kulturowy mit, oddając w zamian swoją niezależność i marzenia. W obu przypadkach mężczyzna jest środkiem do celu, wehikułem, który ma przenieść do „ziemi obiecanej”, a kobiety są ofiarami zarówno samczej dominacji, jak i własnej bierności, braku ambicji, naiwności, wygodnictwa, ale też stereotypów społecznych, którym ulegają.

Spektakl „Amatorki” to pełne ironii i groteski studium przypadków, opisane ciekawym językiem literackim, okraszone hip-hopwym bitem, do którego Agnieszka Wolny-Hamkało napisała piosenki, odsłaniające inne oblicze głównych bohaterek tej opowieści.

 

 

Data:
12 grudnia | godz. 19:00 KUP BILET
13 grudnia | godz. 17:00 KUP BILET

Miejsce:
Wrocławski Teatr Współczesny im. Marii i Edmunda Wiercińskich, Scena na Strychu
ul. Rzeźnicza 12, Wrocław

Bilety:
40 zł – normalne, 30 zł – ulgowe, do nabycia na stronie Wrocławskiego Teatru Współczesnego www.wteatrw.pl/Amatorki

Spektakl rekomendowany dla widzów 16+

Spektakl współfinansowany ze środków budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego oraz Gminy Wrocław, www.wroclaw.pl

Fot. Łukasz Markuszewski

„W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego” to interdyscyplinarny projekt artystyczno-badawczy twórców i twórczyń z Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, łączący sztukę współczesną z antropologią. Punktem wyjścia są pionierskie badania Bronisława Piłsudskiego nad Ajnami i społecznościami Północno-Wschodniej Azji, których język, rytuały i materialna kultura w dużej mierze znane są dzięki jego dokumentacji.

Bronisław Piłsudski – wybitny polski etnograf, badacz ludów północno-wschodniej Azji i unikatowej kultury Ajnów – pozostaje w Polsce zaskakująco mało znany. Jego nazwisko nadal ginie w cieniu słynnego brata, marszałka Józefa Piłsudskiego, mimo że to właśnie Bronisław stworzył jedno z najważniejszych archiwów kultur społeczności rdzennych i mniejszościowych przełomu XIX i XX wieku. Zbiory pozyskane przez niego na Sachalinie i Hokkaido są dziś rozproszone między Polską, Japonią i Rosją, stając się podstawą wielu kolekcji muzealnych.

Punktem wyjścia dla prezentowanych prac jest wizualność kultury Ajnów badanej przez Piłsudskiego: ajnoska ornamentyka rzadkich przedmiotów użytkowych, opisy obrzędów (w tym kultu i święta niedźwiedzia), zwyczaje, legendy i pieśni. Etnograf korzystał z najnowszych technologii swojej epoki – fonografu Edisona – by na woskowych wałkach utrwalać głosy, muzykę i podania. Dzięki tym nagraniom możliwe jest dziś nie tylko odtwarzanie języka Ajnów, lecz także wyobrażenie sobie krajobrazu dźwiękowego świata, który był intensywnie wypierany przez procesy kolonizacji i asymilacji.

Artyści i artystki biorący udział w wystawie traktują te materiały nie jako gotowy „skarb etnograficzny”, lecz jako pole napięć: między dokumentacją a zawłaszczeniem, ochroną a wymazywaniem, fascynacją a przemocą. Biografia Piłsudskiego – od zesłania na Sachalin, przez dobrowolne pozostanie wśród Ajnów i założenie rodziny, po późniejsze, często nieskuteczne próby zainteresowania europejskiego świata nauki wynikami badań – staje się tu ramą do namysłu nad tym, jak wiedza krąży, znika i powraca.

„W cieniu” nie oznacza jedynie bycia „mniej widocznym”, ale staje się metaforą pracy na obrzeżach tego, co uznane i nazwane. Wystawa zaprasza do przyjrzenia się temu, kto i czyim głosem opowiada historię Ajnów oraz innych społeczności badanych przez Piłsudskiego, i do zadania pytania, jak dzisiejsza sztuka może odzyskiwać podmiotowość tych, których przez dekady spychano na margines.

Artyści/ Artystki:
Karol Babicz, Maria Bitka, Katarzyna Bogusz, Marta Borgosz, Agata Danielak-Kujda, Grzegorz Gajos, Jarosław Grulkowski, Magda Grzybowska, Łukasz Huculak, Aleksandra Janik, Stefania M. Jankowiak, Jakub Jernajczyk, Anna Kołodziejczyk, Jakub Leniart, Michał Marek, Kamil Moskowczenko, Sylwia Mucha, Łukasz Paluch, Przemek Pintal, Marta Płonka, Marlena Promna, Wojciech Pukocz, Anna Szewczyk, Daniela Tagowska, Maja Wolińska

Kuratorki: Anna Kołodziejczyk, Daniela Tagowska
Organizator: Muzeum Miejskie w Żorach, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
Scenografia: Marta Płonka, Mieczysław Piróg
Identyfikacja wizualna: Łukasz Paluch / Anomalia
Partner sympozjum otwierającego projekt: Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu / Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Partner projektu: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu
Wsparcie: JM Rektor ASP Wrocław, prof. Wojciech Pukocz