Konferencja „Rzecz o Pojednaniu”

11 grudnia w Auli Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu odbędzie się konferencja dotycząca Kultury na Dolnym Śląsku w dziele pojednania pomiędzy Polską i Niemcami. Wydarzeniu towarzyszyć będzie koncert podczas którego usłyszymy piosenki Anny German i Czesława Niemena. Organizatorami są Fundacja Św. Jadwigi i Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu.

Pojednanie polsko-niemieckie to proces złożony, wielowątkowy  i historycznie uwarunkowany, który nabrał szczególnego znaczenia po II wojnie światowej. W tym długim i niełatwym procesie kluczową rolę odegrała kultura – jako przestrzeń spotkania, wymiany i budowania wzajemnego zrozumienia. Dolny Śląsk, ze względu na swoją unikalną historię, był i pozostaje ważnym miejscem tej symbolicznej i realnej pracy nad odbudową relacji między Polakami a Niemcami.

Dolny Śląsk to region o burzliwej historii – przed 1945 rokiem zamieszkany głównie przez Niemców, po wojnie został włączony do Polski, a jego ludność niemiecka w większości wysiedlona. W ich miejsce przybyli Polacy z różnych stron – głównie z dawnych Kresów Wschodnich. W efekcie region stał się tyglem pamięci, traum, ale też potencjalnej kulturowej odnowy. To właśnie tutaj możliwe było stworzenie nowego modelu relacji – nieopartego na konflikcie, ale na współpracy, otwartości i uznaniu wspólnej przeszłości.

Kultura w tym kontekście stała się nośnikiem pamięci i narzędziem dialogu. Przykładem mogą być wspólne wystawy historyczne i artystyczne, festiwale filmowe, publikacje literackie, działania teatrów, tłumaczenia i spotkania autorskie. Takie inicjatywy umożliwiały zrozumienie „drugiej strony”, pokazując, że za historycznymi etykietami – Niemiec i Polak – stoją konkretni ludzie, ich emocje, tragedie i marzenia.

Ważną rolę odegrały też działania organizacji pozarządowych, samorządów i partnerstw miast – zwłaszcza w relacjach Wrocławia  z niemieckimi miastami partnerskimi, jak Drezno czy Wiesbaden. Instytucje te wspierały projekty edukacyjne i artystyczne, które skupiały się na wzajemnym poznaniu kultur, języka i historii. Dzięki temu kultura stawała się nie tylko odbiciem przeszłości, ale też drogą do przyszłości – do wspólnej Europy opartej na wzajemnym szacunku i współpracy.

Nie sposób pominąć także faktu, że niemieckie dziedzictwo Dolnego Śląska – architektura, literatura, nazwy miejsc – nie zostało całkowicie wymazane. W ostatnich dekadach Polacy coraz częściej uczą się czytać je jako część wspólnej historii, a nie obcy element. W ten sposób kultura regionu staje się pomostem, a nie przepaścią.

Podsumowując, kultura pełniła i nadal pełni kluczową rolę w dziele pojednania polsko-niemieckiego. To dzięki niej możliwa była przemiana – z wrogości i nieufności do zaufania i partnerstwa. Dolny Śląsk, ze swoim wyjątkowym dziedzictwem i doświadczeniem, jest przykładem, że pojednanie nie jest tylko domeną polityki, ale także – a może przede wszystkim – kultury i wspólnej pracy symbolicznej.

Powyższe tezy są przyczynkiem do zorganizowania we Wrocławiu konferencji kulturowo-naukowej wspólnie z Wrocławsko-Dortmundzko-Lwowską Fundacją im. Św. Jadwigi. Fundacja założona w duchu chrześcijańskiej solidarności, od lat działa na rzecz budowania mostów między narodami Europy Środkowo-Wschodniej – szczególnie między Polakami, Niemcami i Ukraińcami. Jej doświadczenie w dziele pojednania polsko-niemieckiego może dziś stanowić drogowskaz dla równie złożonego procesu pojednania między Polską a Ukrainą – zwłaszcza w kontekście wspólnej, często trudnej historii XX wieku oraz obecnych wyzwań.

W kontekście pojednania polsko-niemieckiego, Fundacja odegrała ważną rolę poprzez programy edukacyjne, wymiany młodzieży, warsztaty historyczne, rekolekcje międzykulturowe, wspólne działania społeczne  i pomocowe. W jej projektach kładziono nacisk nie tylko na wiedzę  o historii, ale też na doświadczenie spotkania z „innym” – żywego człowieka, który mówi innym językiem, ale ma podobne wartości  i marzenia.

Właśnie to doświadczenie – spotkania, empatii i wspólnej pracy – może być dziś wykorzystane w relacjach polsko-ukraińskich. Te relacje – choć od kilku lat wzmocnione solidarnością wobec rosyjskiej agresji na Ukrainę – mają także swoją trudną przeszłość: rzeź wołyńską, przymusowe przesiedlenia, wzajemne uprzedzenia i niezrozumienie. Fundacja św. Jadwigi pokazuje jednak, że pojednanie nie musi oznaczać zapomnienia, ale może być procesem, w którym obie strony uznają cierpienie drugiego, współczują i podejmują odpowiedzialność za przyszłość.

Dziś, gdy wojna w Ukrainie stawia nowe wyzwania, a jednocześnie otwiera serca Polaków na pomoc sąsiadom, warto spojrzeć na model pojednania wypracowany z Niemcami – z jego cierpliwością, pokorą i konsekwencją – jako inspirację. Fundacja św. Jadwigi, działająca na styku trzech narodów i trzech tradycji, pokazuje, że pojednanie nie jest abstrakcyjnym celem, ale konkretną drogą, na której najważniejsze są: spotkanie, rozmowa i wspólne działanie.