Otwarty Uniwersytet Poszukiwań. Łeś Kurbas i jego koncepcja aktora | ФОРМУЛА АКТОРА ВІД ЛЕСЯ КУРБАСА
18 listopada 2022, godz. 17:00
Łeś Kurbas i jego koncepcja aktora | ФОРМУЛА АКТОРА ВІД ЛЕСЯ КУРБАСА
Wykład prof. Hanny Veselovskiej w ramach OUP | Лекція Ганни Веселовської
Wykład w języku ukraińskim z tłumaczeniem na język polski
Nazwisko Łesia Kurbasa, wybitnego reżysera-nowatora, „rewolucjonisty teatru”, znane jest daleko poza granicami Ukrainy. Twórczość Kurbasa budzi coraz większe zainteresowanie badaczy i publiczności, ale powszechnie uważa się, że nie miał on ani czasu, ani możliwości, by stworzyć własny system aktorski. Nawet tak znane terminy wprowadzone przez niego jak „rozumny arlekin” czy peretworennia często postrzegane są jedynie jako pięknie brzmiące metafory. W związku z tym panuje brak zrozumienia co do tego, na czym właściwie polegała jego koncepcja aktorska.
W moim wykładzie postaram się omówić system Kurbasa, analizując pojęcia „rozumny arlekin” i peretworennia oraz oceniając ich skuteczność w oparciu o konkretne przykłady. Koncepcja aktora wypracowana przez Kurbasa zawiera szereg ciekawych elementów technicznych ‒ w ruchu, geście i tekście. Na uwagę zasługuje też jej pojęciowe zaplecze, obejmujące wskazówki o charakterze estetycznym, etycznym i społecznym. Aktorstwo dla Kurbasa to przede wszystkim odpowiedzialność kulturowa i społeczna, jego wizja roli aktora znacznie wyprzedzała swoje czasy.
Wreszcie, pomimo wszystkich późniejszych zmian oficjalnej polityki kulturalnej, Kurbas wywarł trwały wpływ na kształcenie aktorów. Z jego systemu wyrosło całe pokolenie artystów, którzy odnieśli artystyczny sukces. Wielu z nich realizowało się w teatrze i kinie, a niektórzy zyskali rozgłos w Europie, na obu kontynentach amerykańskich i w Australii.
UA
ФОРМУЛА АКТОРА ВІД ЛЕСЯ КУРБАСА
Ім’я Леся Курбаса – видатного режисера-новатора, засновника експериментальних театральних колективів, автора експресивних метафоричних вистав відомо далеко за межами України. Його титул «революціонер театру» визнаний широкою мистецькою спільнотою. А трагічна доля – вигнання з театру, ув’язнення в таборах і розстріл є показовим прикладом репресій тоталітарного режиму проти українських митців.
Однак, на тлі зростаючої зацікавленості особою режисера, поширеною є думка, що Курбас не встиг, або не зумів сформулювати власну систему акторської педагогіки. Впроваджені ним концептуальні поняття «Розумний Арлекін» та «Перетворення» найчастіше сприймаються як красиві метафори. Відповідно, немає цілісного уявлення про його «формулу актора».
Завданням нашої лекції є розкриття особливостей цієї формули на основі концепцій «Розумного Арлекіна» та «Перетворення». І те, і інше поняття мали для Курбаса теоретичне й практичне значення. Майстер повсякчасно використовував їх у своїх статтях, на заняттях. Тому, виходячи із матеріалів лекцій самого Леся Куобаса, кристалізуємо їх та продемонструємо їхню дієївість на конкретних прикладах. Крім того, «формула актора» від Леся Курбаса містить чимало технічних елементів – рух, жест, лінія, які варті уваги.
Концептуальні основи «формули актора» Леся Курбаса містять багато настанов естетичного, етичного і соціального харакрактеру, бо на його переконання акторська дія – це перш за все культурна і соціальна відповідальність. Власне таке бачення актора суттєво випареджало свій час. Попри це, а також заборони влади, на Курбасовій системі встигло виховатися покоління успішних митців, які реалізувалися в театрі й кіно, та уславилися як творчі особистості в Європі, на обох американських континентах, в Австралії.
Hanna Veselovska jest ukraińską krytyczką teatralną i badaczką. Kieruje Wydziałem Teatru w Instytucie Badań nad Sztuką Współczesną w Ukraińskiej Narodowej Akademii Sztuk. Zainteresowania badawcze Hanny Veselovskiej obejmują m.in. teorię nowoczesnego teatru i ukraińską awangardę teatralną. Veselovska prowadzi również zajęcia i publikuje teksty na temat historii i współczesności teatru ukraińskiego. Jest autorką ponad 220 opublikowanych prac, w tym „Kyiv’s Multicultural Theatrical Life 1917‒1926” (w: „Modernism in Kyiv: Jubilant Experimentation”, Toronto 2010), „On the Path to Innovation and Experiment: Ukrainian Theater in the First Third of the 20th Century” (w: „Staging the Ukrainian Avant-Garde of the 1910s and 1920s”, New York 2015). Opublikowała też szereg studiów, m.in. „National Theatre Open to Debate” (w: „East European Performing Arts Companion”, Lublin i Warszawa 2016) i „The Movement of Bodies: Gender Issues in Ukraine Avant-Garde Theatre” (w: „Spaces and Stages of Avant-Garde Theatre in Central-Eastern Europe”, Warszawa 2018) oraz wiele książek, w tym (wszystkie poniższe tytuły zostały wydane w języku ukraińskim) „Dwanaście spektakli Łesia Kurbasa” (2005), „Teatralne punkty przecięcia w Kijowie, 1900 ‒ lata 1910. Kijowski modernizm teatralny” (2006), „Ukraińska awangarda teatralna” (2010), „Nowoczesne sztuki teatralne” (2014), „Narodowy Akademicki Ukraiński Teatr Dramatyczny im. Marii Zankowieckiej. Czasy i losy (1917‒1944)”, cz. 1 (2016), „Teatr Mykoły Sadowskiego 1907‒1920” (2018), „Więcej niż teatr: Teatr Narodowy im. Iwana Franki w latach 2001‒2012” (2019).
Bilety: bezpłatne wejściówki do pobrania tutaj
19 listopada 2022, godz. 10:00–13:00
Aktorstwo według Kurbasa w próbach praktycznych
Warsztaty z Orestem Sharakiem dla grupy roboczej OUP
Warsztaty będą praktycznym dopełnieniem wykładu prof. Hanny Veselovskiej – próbą przeniesienia koncepcji zawartych w pismach Łesia Kurbasa na działania aktorskie.
Orest Sharak urodził się w Karpatach na Ukrainie. W 2005 roku rozpoczął naukę aktorstwa na Państwowym Uniwersytecie im. Iwana Franki we Lwowie. W latach 2007–2011 pracował w Teatrze im. Łesia Kurbasa, gdzie występował m.in. w spektaklach: „Metamorfozy”wg Owidiusza (2007), „Pięć elementów” w oparciu o opowieści Zen (2009), „Bohdan” według Klima (2009), „Uczta” na podstawie Platona (2009), „Król Lear” Shakesperae’a. W 2009 roku wspólnie z aktorami teatru założył zespół etniczno-ambientowy Kurbasy, którego praca skupiła się na poszukiwaniu elementów dramatycznych w ukraińskich pieśniach. W tym samym czasie współpracował z Teatrem Lalish (Wiedeń), Tomaszem Bazanem (Teatr Maat Project, Lublin), Marjaną Sadovską (Kolonia). W 2012 roku został aktorem Teatru ZAR: bierze udział w spektaklach „Cesarskie cięcie. Próby o samobójstwie”, „Armine, Sister”, „Anhelli. Skowyt” i „Medee. O przekraczaniu”. W 2012 roku, po wyprawie na Sycylię, został członkiem grupy In Medias Res, która pracuje z pieśniami liturgicznymi z Korsyki, Sardynii i Sycylii. Od 2012 roku współpracuje z Matejem Matejką. Wziął udział w projekcie „Harmonia przeciwieństw. Polska” w reżyserii Mateja Matejki (premiera 2014), a także opracowywał muzykę do przedstawienia „Niezręczne szczęście”. Praktykuje grę na różnych instrumentach z rozmaitych kultur świata.
Otwarty Uniwersytet Poszukiwań
Otwarty Uniwersytet Poszukiwań (OUP) to program regularnych spotkań o charakterze wykładów i warsztatów odbywających się w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu, adresowanych do wszystkich zainteresowanych poruszaną w ich trakcie tematyką, a w sposób szczególny do studentów uczelni wyższych Wrocławia i innych polskich ośrodków akademickich.
Więcej informacji na temat Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań na stronie www.grotowski-institute.pl
Awangarda teatralna Europy Środkowo-Wschodniej i jej obecność w teatrze współczesnym.
Kurs wiodący Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań realizowany w roku akademickim 2022/2023 stanowić będzie jedno z podsumowań zbliżającego się do swojego finału projektu finansowanego ze środków Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, a zarazem próbą otwarcia dalszych możliwości namysłu nad awangardą w kontekście współczesnym. Do udziału w nim zaproszeni zostali tym razem nie tylko polscy badacze i badaczki, ale i gości z Ukrainy, Białorusi, Czech i Słowenii, którzy zaprezentują w trakcie wykładów i seminariów dorobek awangard teatralnych swoich krajów oraz podejmą próbę refleksji nad ich współczesnymi aspektami.
Więcej informacji na temat Kursu wiodącego 2021/2022 Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań na stronie www.grotowski-institute.pl
Partnerzy:
Fundacja Ukraina
CUKR – Centrum Ukraińskie Kultury i Rozwoju
Organizatorzy:
Instytut im. Jerzego Grotowskiego,
Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego
Współorganizacja
Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego
Projekt współfinansowany z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego
