W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego

W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego to interdyscyplinarny projekt artystyczno-badawczy twórców i twórczyń z Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, łączący sztukę współczesną z antropologią. Punktem wyjścia są pionierskie badania Bronisława Piłsudskiego nad Ajnami i społecznościami Północno-Wschodniej Azji, których język, rytuały i materialna kultura w dużej mierze znane są dzięki jego dokumentacji.

Bronisław Piłsudski – wybitny polski etnograf, badacz ludów północno-wschodniej Azji i unikatowej kultury Ajnów – pozostaje w Polsce zaskakująco mało znany. Jego nazwisko nadal ginie w cieniu słynnego brata, marszałka Józefa Piłsudskiego, mimo że to właśnie Bronisław stworzył jedno z najważniejszych archiwów kultur społeczności rdzennych i mniejszościowych przełomu XIX i XX wieku. Zbiory pozyskane przez niego na Sachalinie i Hokkaido są dziś rozproszone między Polską, Japonią i Rosją, stając się podstawą wielu kolekcji muzealnych.

Punktem wyjścia dla prezentowanych prac jest wizualność kultury Ajnów badanej przez Piłsudskiego: ajnoska ornamentyka rzadkich przedmiotów użytkowych, opisy obrzędów (w tym kultu i święta niedźwiedzia), zwyczaje, legendy i pieśni. Etnograf korzystał z najnowszych technologii swojej epoki – fonografu Edisona – by na woskowych wałkach utrwalać głosy, muzykę i podania. Dzięki tym nagraniom możliwe jest dziś nie tylko odtwarzanie języka Ajnów, lecz także wyobrażenie sobie krajobrazu dźwiękowego świata, który był intensywnie wypierany przez procesy kolonizacji i asymilacji.

Artyści i artystki biorący udział w wystawie traktują te materiały nie jako gotowy „skarb etnograficzny”, lecz jako pole napięć: między dokumentacją a zawłaszczeniem, ochroną a wymazywaniem, fascynacją a przemocą. Biografia Piłsudskiego – od zesłania na Sachalin, przez dobrowolne pozostanie wśród Ajnów i założenie rodziny, po późniejsze, często nieskuteczne próby zainteresowania europejskiego świata nauki wynikami badań – staje się tu ramą do namysłu nad tym, jak wiedza krąży, znika i powraca.

„W cieniu” nie oznacza jedynie bycia „mniej widocznym”, ale staje się metaforą pracy na obrzeżach tego, co uznane i nazwane. Wystawa zaprasza do przyjrzenia się temu, kto i czyim głosem opowiada historię Ajnów oraz innych społeczności badanych przez Piłsudskiego, i do zadania pytania, jak dzisiejsza sztuka może odzyskiwać podmiotowość tych, których przez dekady spychano na margines.

Artyści/ Artyski:
Karol Babicz, Maria Bitka, Katarzyna Bogusz, Marta Borgosz, Agata Danielak-Kujda, Grzegorz Gajos, Jarosław Grulkowski, Magda Grzybowska, Łukasz Huculak, Aleksandra Janik, Stefania M. Jankowiak, Jakub Jernajczyk, Anna Kołodziejczyk, Jakub Leniart, Michał Marek, Kamil Moskowczenko, Sylwia Mucha, Łukasz Paluch, Przemek Pintal, Marta Płonka, Marlena Promna, Wojciech Pukocz, Anna Szewczyk, Daniela Tagowska, Maja Wolińska

Kuratorki: Anna Kołodziejczyk, Daniela Tagowska
Organizator: Muzeum Miejskie w Żorach, Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
Scenografia: Marta Płonka, Mieczysław Piróg
Identyfikacja wizualna: Łukasz Paluch / Anomalia
Partner sympozjum otwierającego projekt: Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu / Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Partner projektu: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu
Wsparcie: JM Rektor ASP Wrocław, prof. Wojciech Pukocz