Udostępnij:

Dodano:

19.02.2018 13:23

2/2018: MIECZYSŁAW ORSKI: LITERATURA Z „OBWARZANKA”

Mieczysław Orski

LITERATURA Z „OBWARZANKA”

Nasza opiniotwórcza „centrala” krytycznoliteracka – tracąca swoje dawne znaczenie, pogrążona w narastającym marazmie, zajęta częstym rozstrzyganiem sporów o to, która z wydanych powieści ma szanse przebić inne w wyścigu do obrastającego kraj systemu nagród literackich – zdaje się lekceważyć to, co ukazuje się na poboczach rynku książki, co wymyka się spod „opieki” dyspozytorów marketingu wydawniczego i nie zwraca uwagi redaktorów popularnych gazet, dbających o nakłady i dotacje. A to lokalizacja w pobliżu „centrali” w pierwszym rzędzie zapewnia dziś popularność czytelniczą, postrzegalność w krytyce, obecność w mediach czy na łamach gazet. Do takiej sytuacji przyczynia się w oczywisty sposób pogrążający tę dziedzinę wspólnej myśli i twórczości w czasie „dobrej zmiany” brak tygodników czy dwutygodników kulturalnych, obserwujących na żywo i komentujących aktualia życia literackiego, oceniających nowości książkowe, podejmujących diagnozy i spory merytoryczne nad nowymi zjawiskami i nurtami. Niebagatelną rolę odgrywa w tej zapaści także zanikanie lub ograniczanie wydań czasopism regionalnych, pełniących kiedyś rolę „lokomotyw” dla swoich środowisk kulturalnych – jak białostockie „Kartki”, gdański „Tytuł”, olsztyński „Portret”, lubelskie „Kresy”, krakowskie „Studium”, śląski „Fa-Art”, szczecińskie „Pogranicze”, poznański „Arkusz”, kiedyś „Nowy Nurt” i in. Niestety portale internetowe w niewielkim stopniu spełniają rolę „papierowych” tytułów – jak wynika też z analiz zachodnich rynków; może o tym świadczyć niezwykła wciąż obfitość tygodników, miesięczników i periodyków kulturalnych w krajach zachodniej Europy i USA (w których nb. nie znajduje niestety odpowiedniego rezonansu nasza nowa literatura, ostatnio mało przekładana, mocno ustępująca w tej dziedzinie tłumaczeniom prozy rosyjskiej, czeskiej, węgierskiej czy ukraińskiej).

Kiedy obserwuje się kontynuowany wciąż po cezurze ’89 roku renesans środowisk literackich w regionach zaliczanych do białych plam PRL-u, przychodzi na myśl dawna sentencja Józefa Piłsudskiego, przypomniana na okładce historycznej książki Mariusza Urbanka o marszałku – o Polsce „jak obwarzanek”. Bowiem to głównie w mało aktywnych wcześniej regionach Polski kulturalnej – na Pomorzu, Śląsku, Podlasiu, w Lublinie, Rzeszowie, w małych ośrodkach Małopolski, Beskidu czy Nowej Rudzie na Dolnym Śląsku itp.– doszło u nas do swoistej odnowy artystycznej; tu objawiły się i rozwinęły w latach dziewięćdziesiątych talenty literackie Pawła Huellego, Stefana Chwina, Daniela Odiji, Aleksandra Jurewicza, Andrzeja Stasiuka, Olgi Tokarczuk, Zbigniewa Kruszyńskiego, Szczepana Twardocha i innych twórców prozy, którzy zyskali eksponowane miejsce w naszej pierwszej lidze w tej konkurencji. Ponieważ już mają oni to miejsce, nie im będzie poświęcony niniejszy szkic, upominający się o uznanie i docenienie, a przynajmniej dostrzeżenie utworów z owego geograficznego „obwarzanka” okalającego zadufane w sobie „centrum” sztuki słowa pisanego. Dodajmy: utworów z półki zwanej często, zwłaszcza w pierwszej dekadzie nowej Polski, niezbyt szczęśliwie prozą „małych ojczyzn”. Tymczasem to w tym katalogu regionalnych powieści i opowiadań – na ogół mało postrzeganym przez (mocno dziś unaukowioną) krytykę – ukazują się pozycje wkraczające żywo w bieżące sprawy i problemy obywateli RP. Nieraz właśnie one odzwierciedlają autentycznie, wnikliwie i przekonująco kondycję duchową i mentalną obywateli nie tych „małych”, a „dużej” ojczyzny; ciekawiej i z większym wyczuciem wkraczają na obszary społecznych „nizin” aniżeli wiele nagradzanych bestsellerów, bywa że jednorocznych. Bohaterami ich stają się często osamotnieni, niezaradni pogrobowcy dawnego ustroju spod znaku homo sovieticus, ofiary przemian cywilizacyjnych, niepotrafiące dopasować się do warunków nowego porządku, często zresztą opartego na wątłych politycznych podstawach i iluzorycznych fasadach postprawdy. Wielu autorów z tych „obrzeży” piśmiennictwa podejmuje próby prześwietlenia otaczającego ich ludzkiego, często niepokornego, zwaśnionego żywiołu, wgłębia się na różne sposoby, z różnymi intencjami i różnymi narzędziami w dawne, ale żywe, niedawne, ale niedomyślane, bieżące, ale wciąż nie wiadomo w którą stronę podążające sprawy i sprawki kraju. (…)

 

Więcej w lutowym numerze „Odry”

Odsłuchaj treść artykułu
Array ( [post_type] => post [posts_per_page] => 8 [post_status] => publish [orderby] => Array ( [meta_value_num] => DESC [date] => DESC ) [meta_key] => sticky_post [ignore_sticky_posts] => 1 [tax_query] => Array ( [0] => Array ( [taxonomy] => category [field] => term_id [terms] => Array ( [0] => 470 ) [operator] => NOT IN ) ) [category__in] => Array ( [0] => 15 ) [category__not_in] => Array ( [0] => 470 ) )

AKTUALNOŚCI

Dodano: 26.03.2024 13:28

Spokojnych Świąt

Niech Święta będą czasem odpoczynku, rodzinnych spotkań i refleksji, a nadchodzący czas przyniesie wiele sukcesów i spełnionych marzeń. Zdrowych, radosnych i pogodnych Świąt Wielkanocnych życzą dyrektor Igor Wójcik i zespół Ośrodka Kultury i Sztuki we Wrocławiu. pokaż więcej »

Dodano: 07.03.2024 12:15

KULTURA I SZTUKA NA WROCŁAWSKICH OSIEDLACH

Co ciekawego wydarzy się w najbliższym czasie na wrocławskich osiedlach? Jakie przedsięwzięcia realizowane będą w ramach projektu OSIEDLA KULTURY I SZTUKI 2024? Zachęcamy do zapoznania się z harmonogramem wydarzeń. pokaż więcej »

Dodano: 28.03.2024 14:00

Instant Christmas Band / I Love 69 Popgejů

19 kwietnia w Klubie Proza odbędzie się pierwsze w tym roku wydarzenie z serii dźwiękowo-performatywnej OKiS. Spotkanie z czeskim eksperymentem dźwiękowo-wizualnym w wykonaniu Petra Válka i jego projektu Instant Christmas Band oraz niepokornych I Love 69 Popgejů. pokaż więcej »

Dodano: 27.03.2024 11:57

EMISJA FILMU DOKUMENTALNEGO „KOMANDOR” na TVP 3 WROCŁAW

31 marca o godz. 18.55, na antenie TVP 3 Wrocław, odbędzie się emisja filmu dokumentalnego „Komandor" o historii Biegu Piastów oraz jego pomysłodawcy i założycielu, Julianie Gozdowskim. pokaż więcej »

Dodano: 26.03.2024 10:06

Fotorelacja ze spektaklu „FOLWARK ZWIERZĘCY”

Zapraszamy do obejrzenia fotorelacji ze spektaklu „FOLWARK ZWIERZĘCY”, który odbyły się 23 i 25 marca 2024, w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego, Sali Teatru Laboratorium we Wrocławiu. pokaż więcej »

Dodano: 21.03.2024 14:47

FOTORELACJA Z WERNISAŻU WYSTAWY „BLACKOUT UA”

Trwa wystawa "BLACKOUT UA" w Łucku, która jest wyrazem solidarności i dialogu wspólnoty kulturalnej Zachodu z Narodem ukraińskim i która prezentuje prace ponad 50 artystów z Polski, Czech, Niemiec, Włoch i Ukrainy. pokaż więcej »

Dodano: 21.03.2024 09:00

Tomasz Domański „Kolekcjoner”

Najnowsza wystawa Tomasza Domańskiego w galerii Neon ASP Wrocław wpisuje się w cykl prezentacji, podsumowujących cztery dekady jego działalności artystycznej. Cyklowi temu towarzyszy monografia twórcy Obraz nie Obraz 1983-2023, wydana nakładem OKiS we Wrocławiu. pokaż więcej »

Dodano: 21.03.2024 08:30

XVII Międzynarodowy Festiwal „Hałda Jazz” 2024

Przed nami XVII edycja Międzynarodowego Festiwalu Hałda Jazz 2024. Program tegorocznej edycji obiecuje wiele atrakcji, różnorodność muzycznych smaków oraz ekspansję jazzową, docierając nawet najmniejszych miasteczek i gmin wiejskich. pokaż więcej »

Skip to content

Zapisz się do naszego newslettera

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych (pokaż całość)