Śląskie języków pomieszanie
Burzliwe dzieje Śląska niosły ze sobą przemiany etniczne – w ciągu minionych dwóch tysięcy lat po Chrystusie zamieszkiwały ten region plemiona germańskie, które w wyniku tzw. wędrówek ludów zostały zastąpione przez Słowian. Kiedy w końcu X stulecia Śląsk wchodził w skład państwa Mieszka I, jego mieszkańcy używali polszczyzny, która bardzo przypominała inne języki zachodniosłowiańskie, zwłaszcza język południowych sąsiadów – Czechów. Wtedy też wraz z Kościołem i jego ludźmi pojawiła się łacina. Miała ona nie tylko wymiar sakralny, lecz również nabrała charakteru pragmatycznego, stając się niebawem językiem administracji oraz elit politycznych i intelektualnych. Począwszy od przełomu XII/XIII w., na Śląsku pojawili się osadnicy z Zachodu. Byli to Walonowie i Flamandowie, a przede wszystkim koloniści z różnych krajów niemieckich. Z czasem to oni zdominowali dawną ludność słowiańską i to głównie ich język rozbrzmiewał w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych w miastach i na coraz rozleglejszych wiejskich obszarach Śląska.
Procesy te ukazano z odwołaniem do średniowiecznych i nowożytnych pomników piśmiennictwa. Mimo rozlicznych kataklizmów dziejowych przetrwały na Śląsku liczne zabytki łacińskiej kultury pisma z epoki średniowiecza, w tym atrakcyjnie iluminowane rękopisy liturgiczne i dokumenty książęce. Zachowały się też znakomite dowody ukazujące, jak to właśnie na Śląsku polszczyzna stawała się językiem pisma. To tutaj powstała Księga Henrykowska z najstarszym zapisanym zdaniem w języku polskim, tutaj przetłumaczono Psałterz (znany jako floriański) czy drukowano najstarsze teksty polskie. Zarazem tutaj powstawały znakomite utwory niemieckie, począwszy od wierszy miłosnych układanych przez księcia Henryka IV Prawego w końcu XIII w., poprzez twórczość Martina Opitza (zm. 1639), po XVII- i XVIII-wiecznych przedstawicieli dwóch śląskich Szkół Poetyckich, dzięki którym barokowy Wrocław był postrzegany jako europejska metropolia duchowa.
Autor: Wojciech Mrozowicz
Redakcja: Joanna Rosik
Recenzent: Mateusz Goliński
Redaktor serii: Stanisław Rosik
Projekt graficzny: Adam Kolenda
Wydawcy: Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego, Wydawnictwo CHRONICON
Druk: I-BIS Wrocław
ISBN (OKiS) 978-83-65892-90-4
ISBN (CHRONICON) 978-83-960840-9-5
Format: 15 x 15 cm | liczba stron: 66| oprawa: miękka
Język: polski
Cena: 15 zł + koszt wysyłki
Dostępna w sprzedaży
Książkę można zamówić pisząc na adres: wydawnictwa@okis.pl
Publikacja dofinansowana z budżetu Samorządu Województwa Dolnośląskiego
Odsłuchaj treść artykułuAKTUALNOŚCI
Dodano: 23.12.2025 14:20
WESOŁYCH ŚWIĄT
Niech Święta będą czasem spokoju, rodzinnych spotkań i radości, a nadchodzący rok przyniesie wiele sukcesów, spełnionych marzeń i planów. Zdrowych i pogodnych Świąt Bożego Narodzenia oraz wszelkiej pomyślności w 2026 roku życzą dyrektor Igor Wójcik i zespół Ośrodka Kultury i Sztuki we Wrocławiu pokaż więcej »
Dodano: 20.12.2025 12:38
PREMIERA „AS I JUNIOR”
Zapraszamy na premierę nowego filmu dokumentalnego „As i Junior”, która odbędzie się 25 grudnia 2025 r. o godz. 16:50 na antenie TVP3 Wrocław. Bohaterem filmu jest mieszkająca w Mysłakowicach koło Karpacza rodzina pani Katarzyny, która samotnie wychowuje trójkę dzieci w spektrum autyzmu. U trzynastoletniego Oktawiana zdiagnozowano zespół Aspergera, u dziesięcioletnich bliźniaczek – Julki i Mai […] pokaż więcej »
Dodano: 18.12.2025 10:29
Rozmowa z Henrykiem Koczanem w TVP3 Wrocław
Zachęcamy do obejrzenia rozmowy w TVP 3 Wrocław z Henrykiem Koczanem - zastępcą dyrektora OKiS we Wrocławiu - o wieloletniej współpracy mediów i kultury w regionie oraz wspólnych projektach promujących nasz region, jego kulturę, sztukę i historię. pokaż więcej »
Dodano: 15.12.2025 01:00
Instalacja teatralna pn.: „Pod Lodem“
„Pod Lodem" podejmuje temat alienacji i dehumanizacji we współczesnym, kapitalistycznym społeczeństwie. Utwór pokazuje, jak systemy biurokratyczne i ekonomiczne, narzucające sztywne ramy i bezlitosną logikę, oddzielają ludzi od ich emocji i indywidualności. pokaż więcej »
Dodano: 15.12.2025 01:00
Idźcie z tym co macie – Grażyna Łobaszewska
Najpiękniejsze polskie kolędy w wykonaniu jednej z najbardziej cenionych polskich wokalistek, Grażyny Łobaszewskiej, już 27 grudnia w Karpaczu. pokaż więcej »
Dodano: 15.12.2025 00:30
KONCERT ŚWIĄTECZNY I PODSUMOWANIE ROKU W SOUND EXPERIENCE
Zapraszamy na niezwykły koncert podsumowujący ostatni rok współpracy OKiS we Wrocławiu z ekipą Sound Experience. Na muzycznej scenie pojawi się Piotr Damasiewicz z kolektywem L.A.S. Listening and Sounding oraz gośćmi. pokaż więcej »
Dodano: 15.12.2025 00:10
Fotorelacja z premiery spektaklu „Amatorki” Teatru Kombinat
Fotorelacja z premiery spektaklu „Amatorki” w reżyserii Katarzyny Baranieckiej, która odbyła się 12 grudnia 2025 we Wrocławskim Teatrze Współczesnym na Scenie na Strychu. pokaż więcej »
Dodano: 12.12.2025 00:00
„W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego”
Interdyscyplinarny projekt artystyczno-badawczy twórców i twórczyń z Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, łączący sztukę współczesną z antropologią. Punktem wyjścia są pionierskie badania Bronisława Piłsudskiego nad Ajnami i społecznościami Północno-Wschodniej Azji. pokaż więcej »