Udostępnij:

Dodano:

22.02.2018 13:09

2/2018: NIELS HAV: ZOSTAĆ CZY UDAĆ SIĘ NA WYGNANIE

Niels Hav – pisarz i poeta duński. Opublikował w języku duńskim sześć zbiorów poetyckich i trzy zbiory nowel, a w języku angielskim – wiersze i prozę m.in. w „The Literary Review”, „Ecotone”, „Exile”, „The Los Angeles Review” i „PRISM International”. Jego twórczość, nagrodzona przez Duński Instytut Sztuki, była tłumaczona m.in. na angielski, arabski, turecki, hiszpański i chiński.

 

Niels Hav

ZOSTAĆ CZY UDAĆ SIĘ NA WYGNANIE?…

 

(Miłosz i Szymborska)

 

Gdy w roku 2015 Nagrodę Nobla otrzymała Swietłana Aleksijewicz, to tak jak wiele razy wcześniej, kiedy otworzyły się drzwi Szwedzkiej Akademii i ogłoszono werdykt, dziennikarze, którzy przybyli do Sztokholmu z całego świata, nie kryli zaskoczenia. Co roku ta chwila to prawdziwe święto literatury, a dobra nowina z prędkością światła obiega cały świat.

Kiedy ogłoszono, że Tomas Tranströmer otrzymał Nagrodę Nobla, przebywałem akurat w Warszawie. Siedziałem razem z grupą pisarzy z różnych krajów w łagodnym październikowym słońcu przed Domem Literatury.Właśnie wybiła pierwsza i nazwisko Tranströmera zagościło na ustach wszystkich. Jedna z gazet zapytała polską noblistkę Wisławę Szymborską: „Jaka była pani reakcja na wiadomość, że Tranströmer dostał Nobla?”. „Podskoczyłam z radości”, powiedziała. Niezapomniana odpowiedź. Szymborska miała wtedy 88 lat, już sama myśl o jej radosnym podskoku jest szczęśliwym wspomnieniem.

 

*

Wielu współczesnych pisarzy wybiera los wędrowców, skazanych na wygananie z ojczyzny, której władze nie szanują prawa do swobody wypowiedzi. Jednym z ważniejszych zadań PEN Clubu jest wspieranie uwięzionych pisarzy i dziennikarzy z całego świata, ciągle jest tu coś do zrobienia.

 

*

Niektóre reżimy postrzegają wolność słowa jako zagrożenie. Cenzura w Internecie oraz w druku to powszechnie znane praktyki. Niektóre rządy zapewniają pisarzom, aby uniknąć krytyki z ich strony, na przykład darmowe mieszkanie. Niezwykła to hojność, ale i całkowity absurd: zdrowe społeczeństwo potrzebuje niczym nie ograniczonej debaty i wymiany poglądów. Nie samym chlebem żyje człowiek, to na państwie spoczywa obowiązek wspierania literatury w każdy możliwy sposób; zadaniem pisarzy zaś jest pisać dobre książki, a jeśli to konieczne, odnosić się krytycznie do tych, którzy sprawują władzę.

 

*

Każdy wie, że taki jest podział ról w zdrowym społeczeństwie. Kiedy w 1857 ukazały się Kwiaty zła, rodzina Charlesa Baudelaire’a stanęła przed sądem oskarżona o bluźnierstwo. Nikt nie pamięta dziś, kim byli panujący ówcześnie cesarz czy prezydent. Politycy odeszli w cień, a książka Baudelaire’a niezmiennie pozostaje arcydziełem.

 

*

W historii Polski znaleźć można wielu pisarzy, którzy w czasach braku poszanowania dla wolności słowa stawali przed wyborem: zostać czy udać się na wygnanie?…

Wisława Szymborska urodziła się w 1923 roku, doświadczyła spustoszeń nazizmu, a zaraz potem despotyzmu epoki sowieckiej. Została w Polsce, przez większość życia mieszkała w Krakowie, gdzie studiowała, pracowała i pisała wiersze. Zachowywała dystans wobec władz i skupiała się na pisaniu. Jej literacka spuścizna to 350 wierszy. Na pytanie czemu nie publikuje więcej, odpowiadała: „Mam w domu kosz”.

To autoironiczne poczucie humoru odnaleźć można także w liryce Szymborskiej, w której łączyła ona język potoczny z poezją. Jej wiersze roją się od obecności codziennych przedmiotów i sytuacji – jak w wierszu Kot w pustym mieszkaniu, gdzie kot zostaje w domu sam z meblami, lampą, dywanami i meblościanką, podczas gdy właściciela nie ma – może jest w pracy, a może zmarł?… W słynnym wierszu Nic dwa razy Szymborska mówi: Nic dwa razy się nie zdarza, / i nie zdarzy. Z tej przyczyny / zrodziliśmy się bez wprawy / i pomrzemy bez rutyny. Poetka po raz pierwszy i jedyny zmarła w 2012 roku.

 

*

Jednym z wędrowców, który wybrał wygnanie, był Czesław Miłosz, który już w latach pięćdziesiątych opuścił Polskę, by osiedlić się najpierw we Francji, a potem w Stanach Zjednoczonych, gdzie przez wiele lat pracował jako profesor slawistyki na Uniwersytecie Berkeley w Kalifornii. W 1980 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Po upadku muru berlińskiego i obaleniu komunizmu w Polsce wrócił do kraju. W tym roku mija dziesiąta  rocznica jego śmierci i pochówku w Krakowie, gdzie spoczywa również Szymborska.

Twórczość Czesława Miłosza jest nadal ważna dla ludzi w wielu miejscach na ziemi. Doświadczenia jego młodości, rozpiętej między nazizmem i stalinizmem, przypominają okoliczności, jakie znane są niejednemu twórcy żyjącemu w dzisiejszym świecie, który przechodzi tak rewolucyjne zmiany. W jaki sposób funkcjonują intelektualiści w czasach totalitaryzmu? Miłosz, który osobiście go doświadczył, odnosił się do tej kwestii w swoich refleksjach ze swoistym wyczuciem niemożliwych do pogodzenia paradoksów.

 

*

Dzieła Miłosza przepełnia jednoznaczny etos, który w połączeniu z autoironią, sprawia że jego poezja jest ponadczasowa. W wierszu Ars poetica? Miłosz pisze: bo wiersze wolno pisać rzadko i niechętnie, / pod nieznośnym przymusem i tylko z nadzieją, / że dobre, nie złe duchy, mają w nas instrument.

 

*

W Warszawie wchodzę do księgarni, gdzie widzę książki Miłosza i Szymborskiej; biografie, eseje, wiersze wypełniają całe półki. Kupuję kawę i spędzam godzinę, buszując między książkami i przeglądając polską prasę. Potem kupuję w przekładzie na angielski tom Proud to be a Mammal (Dumny z bycia ssakiem) Czesława Miłosza. Tak, to właściwy wybór.

Wsiadam do autobusu, który zabiera mnie na drugą stronę Wisły – na Pragę, jedyną dzielnicę Warszawy, która nie została zniszczona podczas drugiej wojny światowej. Zaniedbane praskie kamienice w latach trzydziestych były świadkiem odbudowy pozycji Polski, doświadczyły konfrontacji niewyobrażalnego szaleństwa Hitlera i Stalina. Po tym bruku przetoczyły się niemieckie i rosyjskie czołgi pełne niespokojnych, palących papierosy, młodych żołnierzy. Tędy w latach czterdziestych Miłosz mógł chadzać z teczką pełną nowych wierszy, w drodze na wieczór autorski lub na spotkanie ze znajomym.

 

*

Miłosz odciął się i udał na wygnanie, kontestując oficjalną propagandę władzy. To dlatego jego poezja jest czytana na całym świecie, a pamięć jego osoby pozostaje żywa. Zwłaszcza wśród ludzi, którzy na własnej skórze odczuwają wszelki ucisk.

 

Niels Hav

Przełożył Paweł Kaźmierczak

 

 

[AK1]czternasta

Odsłuchaj treść artykułu
Array ( [post_type] => post [posts_per_page] => 8 [post_status] => publish [orderby] => Array ( [meta_value_num] => DESC [date] => DESC ) [meta_key] => sticky_post [ignore_sticky_posts] => 1 [tax_query] => Array ( [0] => Array ( [taxonomy] => category [field] => term_id [terms] => Array ( [0] => 470 ) [operator] => NOT IN ) ) [category__in] => Array ( [0] => 15 ) [category__not_in] => Array ( [0] => 470 ) )

AKTUALNOŚCI

Dodano: 15.06.2025 01:30

„Letnie Warsztaty Artystyczne – Sing, Art, Dance Gromadka”

30 czerwca ruszają „Letnie Warsztaty Artystyczne – Sing, Art, Dance Gromadka”. Dzieci uczestniczące w warsztatach będą miały możliwość rozwoju swoich talentów. pokaż więcej »

Dodano: 13.06.2025 02:30

„Taniec z Melpomeną. Szkice teatralne” Grzegorz Ćwiertniewicz

Nowość wydawnicza OKiS – „Taniec z Melpomeną. Szkice teatralne” Grzegorza Ćwiertniewicza – już w sprzedaży stacjonarnej w siedzibie OKiS oraz w księgarni internetowej. pokaż więcej »

Dodano: 13.06.2025 02:00

XI Festiwal im. Włodka Szomańskiego „Nie tylko gospel”

Zapraszamy na XI Festiwal im. Włodka Szomańskiego „Nie tylko gospel", który rozpocznie się już 4 lipca w Mieroszowie! W bogatym programie Festiwalu m.in. koncert tenorów, czyli Tre Voci – polskie trio wokalne, wykonujące muzykę pop operową. pokaż więcej »

Dodano: 13.06.2025 01:30

Dimensionlessness of Glass. Dolnośląskie Warsztaty i Sympozjum Szkła Artystycznego i Designu

Tegoroczne hasło e-Glass Festival „Dimensionlessness of glass” ma ukazać różnorodność stylistyk, technik i koncepcji, poszukując nowatorskich, eksperymentalnych wymiarów szkła artystycznego i designu. W tym roku odbędzie się w terminie 14-26 lipca, 13-17 września oraz w listopadzie. pokaż więcej »

Dodano: 13.06.2025 01:00

25. Summer Guitar Festival. Krzyżowa | Jubileusz Festiwalu!

W tym roku współorganizujemy 25. edycję Summer Guitar Festival, która odbędzie się w terminie 20-27 lipca w Krzyżowej! Wśród gwiazd jubileuszowej edycji festiwalu: Joscho Stephan, Sven Jungbeck, Mateusz Kowalski i Marek Pasieczny. pokaż więcej »

Dodano: 09.06.2025 11:58

Fotografia teatralna

Wystawa prac wykonanych w ramach IV edycji warsztatów fotografii teatralnej prowadzonych przez Tobiasza Papuczysa. Wernisaż 9 czerwca, godz. 18:00 pokaż więcej »

Dodano: 08.06.2025 06:00

Velvet Thursdays x OKiS – czwartki dla wrażliwych uszu

Zapraszamy w każdy czwartek od 19 czerwca do 21 sierpnia na letni cykl wieczorów z muzyką ambient, deep, dub i organic techno w wykonaniu wrocławskich mistrzów gatunku. To wyjątkowa forma podróży w świat dźwięków i spokojnych rytmów.  pokaż więcej »

Dodano: 07.06.2025 12:12

Fotorelacja z premiery spektaklu „Kiedyś różą byłam, dziś gniję w kanale”

Zapraszamy do obejrzenia fotorelacji z premiery spektaklu „Kiedyś różą byłam, dziś gniję w kanale”, która odbyła się  6 czerwca 2025 w Sali Teatru Laboratorium Instytutu Grotowskiego. pokaż więcej »

Przejdź do treści