Udostępnij:

Dodano:

22.02.2018 13:09

2/2018: NIELS HAV: ZOSTAĆ CZY UDAĆ SIĘ NA WYGNANIE

Niels Hav – pisarz i poeta duński. Opublikował w języku duńskim sześć zbiorów poetyckich i trzy zbiory nowel, a w języku angielskim – wiersze i prozę m.in. w „The Literary Review”, „Ecotone”, „Exile”, „The Los Angeles Review” i „PRISM International”. Jego twórczość, nagrodzona przez Duński Instytut Sztuki, była tłumaczona m.in. na angielski, arabski, turecki, hiszpański i chiński.

 

Niels Hav

ZOSTAĆ CZY UDAĆ SIĘ NA WYGNANIE?…

 

(Miłosz i Szymborska)

 

Gdy w roku 2015 Nagrodę Nobla otrzymała Swietłana Aleksijewicz, to tak jak wiele razy wcześniej, kiedy otworzyły się drzwi Szwedzkiej Akademii i ogłoszono werdykt, dziennikarze, którzy przybyli do Sztokholmu z całego świata, nie kryli zaskoczenia. Co roku ta chwila to prawdziwe święto literatury, a dobra nowina z prędkością światła obiega cały świat.

Kiedy ogłoszono, że Tomas Tranströmer otrzymał Nagrodę Nobla, przebywałem akurat w Warszawie. Siedziałem razem z grupą pisarzy z różnych krajów w łagodnym październikowym słońcu przed Domem Literatury.Właśnie wybiła pierwsza i nazwisko Tranströmera zagościło na ustach wszystkich. Jedna z gazet zapytała polską noblistkę Wisławę Szymborską: „Jaka była pani reakcja na wiadomość, że Tranströmer dostał Nobla?”. „Podskoczyłam z radości”, powiedziała. Niezapomniana odpowiedź. Szymborska miała wtedy 88 lat, już sama myśl o jej radosnym podskoku jest szczęśliwym wspomnieniem.

 

*

Wielu współczesnych pisarzy wybiera los wędrowców, skazanych na wygananie z ojczyzny, której władze nie szanują prawa do swobody wypowiedzi. Jednym z ważniejszych zadań PEN Clubu jest wspieranie uwięzionych pisarzy i dziennikarzy z całego świata, ciągle jest tu coś do zrobienia.

 

*

Niektóre reżimy postrzegają wolność słowa jako zagrożenie. Cenzura w Internecie oraz w druku to powszechnie znane praktyki. Niektóre rządy zapewniają pisarzom, aby uniknąć krytyki z ich strony, na przykład darmowe mieszkanie. Niezwykła to hojność, ale i całkowity absurd: zdrowe społeczeństwo potrzebuje niczym nie ograniczonej debaty i wymiany poglądów. Nie samym chlebem żyje człowiek, to na państwie spoczywa obowiązek wspierania literatury w każdy możliwy sposób; zadaniem pisarzy zaś jest pisać dobre książki, a jeśli to konieczne, odnosić się krytycznie do tych, którzy sprawują władzę.

 

*

Każdy wie, że taki jest podział ról w zdrowym społeczeństwie. Kiedy w 1857 ukazały się Kwiaty zła, rodzina Charlesa Baudelaire’a stanęła przed sądem oskarżona o bluźnierstwo. Nikt nie pamięta dziś, kim byli panujący ówcześnie cesarz czy prezydent. Politycy odeszli w cień, a książka Baudelaire’a niezmiennie pozostaje arcydziełem.

 

*

W historii Polski znaleźć można wielu pisarzy, którzy w czasach braku poszanowania dla wolności słowa stawali przed wyborem: zostać czy udać się na wygnanie?…

Wisława Szymborska urodziła się w 1923 roku, doświadczyła spustoszeń nazizmu, a zaraz potem despotyzmu epoki sowieckiej. Została w Polsce, przez większość życia mieszkała w Krakowie, gdzie studiowała, pracowała i pisała wiersze. Zachowywała dystans wobec władz i skupiała się na pisaniu. Jej literacka spuścizna to 350 wierszy. Na pytanie czemu nie publikuje więcej, odpowiadała: „Mam w domu kosz”.

To autoironiczne poczucie humoru odnaleźć można także w liryce Szymborskiej, w której łączyła ona język potoczny z poezją. Jej wiersze roją się od obecności codziennych przedmiotów i sytuacji – jak w wierszu Kot w pustym mieszkaniu, gdzie kot zostaje w domu sam z meblami, lampą, dywanami i meblościanką, podczas gdy właściciela nie ma – może jest w pracy, a może zmarł?… W słynnym wierszu Nic dwa razy Szymborska mówi: Nic dwa razy się nie zdarza, / i nie zdarzy. Z tej przyczyny / zrodziliśmy się bez wprawy / i pomrzemy bez rutyny. Poetka po raz pierwszy i jedyny zmarła w 2012 roku.

 

*

Jednym z wędrowców, który wybrał wygnanie, był Czesław Miłosz, który już w latach pięćdziesiątych opuścił Polskę, by osiedlić się najpierw we Francji, a potem w Stanach Zjednoczonych, gdzie przez wiele lat pracował jako profesor slawistyki na Uniwersytecie Berkeley w Kalifornii. W 1980 roku otrzymał Nagrodę Nobla. Po upadku muru berlińskiego i obaleniu komunizmu w Polsce wrócił do kraju. W tym roku mija dziesiąta  rocznica jego śmierci i pochówku w Krakowie, gdzie spoczywa również Szymborska.

Twórczość Czesława Miłosza jest nadal ważna dla ludzi w wielu miejscach na ziemi. Doświadczenia jego młodości, rozpiętej między nazizmem i stalinizmem, przypominają okoliczności, jakie znane są niejednemu twórcy żyjącemu w dzisiejszym świecie, który przechodzi tak rewolucyjne zmiany. W jaki sposób funkcjonują intelektualiści w czasach totalitaryzmu? Miłosz, który osobiście go doświadczył, odnosił się do tej kwestii w swoich refleksjach ze swoistym wyczuciem niemożliwych do pogodzenia paradoksów.

 

*

Dzieła Miłosza przepełnia jednoznaczny etos, który w połączeniu z autoironią, sprawia że jego poezja jest ponadczasowa. W wierszu Ars poetica? Miłosz pisze: bo wiersze wolno pisać rzadko i niechętnie, / pod nieznośnym przymusem i tylko z nadzieją, / że dobre, nie złe duchy, mają w nas instrument.

 

*

W Warszawie wchodzę do księgarni, gdzie widzę książki Miłosza i Szymborskiej; biografie, eseje, wiersze wypełniają całe półki. Kupuję kawę i spędzam godzinę, buszując między książkami i przeglądając polską prasę. Potem kupuję w przekładzie na angielski tom Proud to be a Mammal (Dumny z bycia ssakiem) Czesława Miłosza. Tak, to właściwy wybór.

Wsiadam do autobusu, który zabiera mnie na drugą stronę Wisły – na Pragę, jedyną dzielnicę Warszawy, która nie została zniszczona podczas drugiej wojny światowej. Zaniedbane praskie kamienice w latach trzydziestych były świadkiem odbudowy pozycji Polski, doświadczyły konfrontacji niewyobrażalnego szaleństwa Hitlera i Stalina. Po tym bruku przetoczyły się niemieckie i rosyjskie czołgi pełne niespokojnych, palących papierosy, młodych żołnierzy. Tędy w latach czterdziestych Miłosz mógł chadzać z teczką pełną nowych wierszy, w drodze na wieczór autorski lub na spotkanie ze znajomym.

 

*

Miłosz odciął się i udał na wygnanie, kontestując oficjalną propagandę władzy. To dlatego jego poezja jest czytana na całym świecie, a pamięć jego osoby pozostaje żywa. Zwłaszcza wśród ludzi, którzy na własnej skórze odczuwają wszelki ucisk.

 

Niels Hav

Przełożył Paweł Kaźmierczak

 

 

[AK1]czternasta

Odsłuchaj treść artykułu
Array ( [post_type] => post [posts_per_page] => 8 [post_status] => publish [orderby] => Array ( [meta_value_num] => DESC [date] => DESC ) [meta_key] => sticky_post [ignore_sticky_posts] => 1 [tax_query] => Array ( [0] => Array ( [taxonomy] => category [field] => term_id [terms] => Array ( [0] => 470 ) [operator] => NOT IN ) ) [category__in] => Array ( [0] => 15 ) [category__not_in] => Array ( [0] => 470 ) )

AKTUALNOŚCI

Dodano: 26.03.2024 13:28

Spokojnych Świąt

Niech Święta będą czasem odpoczynku, rodzinnych spotkań i refleksji, a nadchodzący czas przyniesie wiele sukcesów i spełnionych marzeń. Zdrowych, radosnych i pogodnych Świąt Wielkanocnych życzą dyrektor Igor Wójcik i zespół Ośrodka Kultury i Sztuki we Wrocławiu. pokaż więcej »

Dodano: 07.03.2024 12:15

KULTURA I SZTUKA NA WROCŁAWSKICH OSIEDLACH

Co ciekawego wydarzy się w najbliższym czasie na wrocławskich osiedlach? Jakie przedsięwzięcia realizowane będą w ramach projektu OSIEDLA KULTURY I SZTUKI 2024? Zachęcamy do zapoznania się z harmonogramem wydarzeń. pokaż więcej »

Dodano: 28.03.2024 14:00

Instant Christmas Band / I Love 69 Popgejů

19 kwietnia w Klubie Proza odbędzie się pierwsze w tym roku wydarzenie z serii dźwiękowo-performatywnej OKiS. Spotkanie z czeskim eksperymentem dźwiękowo-wizualnym w wykonaniu Petra Válka i jego projektu Instant Christmas Band oraz niepokornych I Love 69 Popgejů. pokaż więcej »

Dodano: 27.03.2024 11:57

EMISJA FILMU DOKUMENTALNEGO „KOMANDOR” na TVP 3 WROCŁAW

31 marca o godz. 18.55, na antenie TVP 3 Wrocław, odbędzie się emisja filmu dokumentalnego „Komandor" o historii Biegu Piastów oraz jego pomysłodawcy i założycielu, Julianie Gozdowskim. pokaż więcej »

Dodano: 26.03.2024 10:06

Fotorelacja ze spektaklu „FOLWARK ZWIERZĘCY”

Zapraszamy do obejrzenia fotorelacji ze spektaklu „FOLWARK ZWIERZĘCY”, który odbyły się 23 i 25 marca 2024, w Instytucie im. Jerzego Grotowskiego, Sali Teatru Laboratorium we Wrocławiu. pokaż więcej »

Dodano: 21.03.2024 14:47

FOTORELACJA Z WERNISAŻU WYSTAWY „BLACKOUT UA”

Trwa wystawa "BLACKOUT UA" w Łucku, która jest wyrazem solidarności i dialogu wspólnoty kulturalnej Zachodu z Narodem ukraińskim i która prezentuje prace ponad 50 artystów z Polski, Czech, Niemiec, Włoch i Ukrainy. pokaż więcej »

Dodano: 21.03.2024 09:00

Tomasz Domański „Kolekcjoner”

Najnowsza wystawa Tomasza Domańskiego w galerii Neon ASP Wrocław wpisuje się w cykl prezentacji, podsumowujących cztery dekady jego działalności artystycznej. Cyklowi temu towarzyszy monografia twórcy Obraz nie Obraz 1983-2023, wydana nakładem OKiS we Wrocławiu. pokaż więcej »

Dodano: 21.03.2024 08:30

XVII Międzynarodowy Festiwal „Hałda Jazz” 2024

Przed nami XVII edycja Międzynarodowego Festiwalu Hałda Jazz 2024. Program tegorocznej edycji obiecuje wiele atrakcji, różnorodność muzycznych smaków oraz ekspansję jazzową, docierając nawet najmniejszych miasteczek i gmin wiejskich. pokaż więcej »

Skip to content

Zapisz się do naszego newslettera

Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych (pokaż całość)